futuryzm. Literatura
 
Encyklopedia PWN
futuryzm. Literatura.
Futuryzmprzeciwstawił się zasadom porozumienia językowego; jego koncepcja mowy poetyckiej, związana z odrzuceniem poznania rozumowego na rzecz intuicjonizmu, zakłada rezygnację z zasad logicznego myślenia, składni, interpunkcji i ortografii; w dążeniu do zatarcia granicy między sztuką a życiem powstał nowy typ obrazowania mający wyrazić ruch, wieloplanowość i jednoczesność współczesnych przemian (tzw. symultanizm), polegający głównie na wprowadzaniu motywów urbanistycznych, sportowych i technicznych (maszyna, lokomotywa, samolot).
Od głównych założeń futuryzmu włoskiego odbiegały w różnym stopniu programy futurystyczne w innych krajach. W Rosji futuryzm był niejednolity, stosunkowo luźno wiązał się z nim tzw. egofuturyzm (I. Siewierianin), przejawiający się w estetyzującej poezji kabaretowej, bliskiej symbolizmowi; główny nurt futuryzmu w Rosji, tzw. kubofuturyzm (D. Burluk, W. Chlebnikow, W. Kamienski, A. Kruczonych, W. Majakowski), znalazł wyraz w dążeniu do stworzenia autonomicznego, „pozarozumowego” języka poetyckiego, zrozumiałego dzięki skojarzeniom brzmieniowym i etymologicznym, oraz w entuzjastycznej postawie większości jego przedstawicieli wobec rewolucji październikowej 1917, w której widzieli możliwość przebudowy estetycznej świadomości społeczeństwa. W Polsce futuryzm rozwijał się inspirowany wpływami włoskimi (program), rosyjskimi (praktyka pisarska) oraz dadaizmem; działalność futurystów, której towarzyszyła atmosfera skandalu i sensacji, była skierowana przeciw konwencjom romantycznym i młodopolskim. Do zdobyczy futuryzmu należą próby wykorzystania artystycznych wartości folkloru w poezji, połączenie nowej poetyki z tematyką społeczno-rewolucyjną; przedstawiciele: J. Jankowski, A. Stern, A. Wat, T. Czyżewski, B. Jasieński, S. Młodożeniec. Wpływy futuryzmu uwidoczniły się w programie poetyckim Awangardy Krakowskiej oraz wczesnej twórczości poetów Skamandra.
Bibliografia
G. Gazda Futuryzm w Polsce, Wrocław 1974;
Futuryzm i jego warianty w literaturze europejskiej, red. J. Heinstein, Wrocław 1977.
zgłoś uwagę
Ilustracje
Boccioni Umberto, Poziome masy, 1912 — Kolekcja Toninelli, Mediolan
fot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia