Stronnictwo Pracy
 
Encyklopedia PWN
Stronnictwo Pracy (SP),
partia chrześcijańsko-demokratyczna;
utworzone 1937 z połączenia Nar. Partii Robotn. z Pol. Stronnictwem Chrześc. Demokracji i Związkiem Hallerczyków; opozycyjne wobec obozu rządzącego, było związane z Frontem Morges; program SP odwoływał się do podstawowych wartości chrześc. kultury zachodniej, przeciwstawiał się totalitaryzmowi; opowiadał się za ustrojem parlamentarno-demokr., za własnością prywatną w gospodarce oraz koniecznością stopniowej nacjonalizacji wielkiego przemysłu i przeprowadzeniem reformy rolnej; w polityce zagr. uznawał konieczność sojuszu z Francją i potrzebę utworzenia wokół Polski konfederacji środkowoeur.; uznawał także prawo do rozwoju nar. i kult. mniejszości nar., ale zawierał elementy antysemickie; popierał pol. aktywność w gospodarce i kulturze; największe wpływy miało SP w Wielkopolsce, na Pomorzu i Górnym Śląsku; 1938 liczyło ponad 20 tys. czł.; gł. przywódcy: W. Korfanty, K. Popiel, J. Haller. W okresie II wojny światowej SP było reprezentowane w rządzie RP na uchodźstwie, stanowiło zaplecze polit. gen. W. Sikorskiego; w kraju było jednym z gł. konspiracyjnych stronnictw polit.; działało pod kryptonimem Romb; jego przedstawiciele, C. Ratajski, J.S. Jankowski, stali na czele Delegatury Rządu Rzeczypospolitej Polskiej na Kraj, inni działacze weszli do Politycznego Komitetu Porozumiewawczego. W 1942 odłączyła się od SP grupa reprezentująca tendencje lewicowe (m.in. Z. Felczak, T. Michejda, J. Teska, F. Widy-Wirski) i 1943 utworzyła z Kadrą Polski Niepodległej Stronnictwo Zrywu Narodowego, które pod koniec wojny poparło Krajową Radę Narodową i ujawniło się. SP, kierowane przez Popiela, do VIII 1945 działało w konspiracji, następnie ujawniło się (formalnie IX 1945), uznało Tymczasowy Rząd Jedności Nar. i opowiedziało się za demokr. wyborami do sejmu i szeroką amnestią, ale pozostawało w opozycji do władz państw. i było zwalczane przez PPR. Pod naciskiem PPR XI 1945 doszło do zjednoczenia obu odłamów na warunkach wymuszonych przez Stronnictwo Zrywu Nar.; VII 1946 Popiel zawiesił działalność SP wobec prób opanowania Stronnictwa przez grupę Felczaka i Widy-Wirskiego, która utworzyła nowe SP, podporządkowane PPR; przywódcy SP (A. Antczak, S. Bukowski, J. Hoppe, J. Kwasiborski) zostali 1948 aresztowani i 1951 skazani na kary wieloletniego więzienia. Działalność nowego SP stopniowo zamierała i VII 1950 Rada Nacz. podjęła decyzję (wbrew statutowi) o włączeniu do Stronnictwa Demokratycznego, do którego wstąpiła tylko niewielka część czł. SP. W VI 1946 SP liczyło ok. 100 tys. czł., V 1950 — 22,7 tys.; organy prasowe m.in. „Polonia”, „Obrona Ludu”, „Odnowa”, „Rzeczpospolita”. Reaktywowane XII 1989 jako Chrześcijańsko-Demokratyczne Stronnictwo Pracy, od 1994 pod nazwą Chrześcijańska Demokracja–Stronnictwo Pracy.
Bibliografia
A. ANDRUSIEWICZ Stronnictwo Pracy 1937–1950, Warszawa 1988;
W. BUJAK Historia Stronnictwa Pracy: 1937–1946–1950, Warszawa 1988.
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia