Korfanty Wojciech
 
Encyklopedia PWN
Korfanty Wojciech, ur. 20 IV 1873, Sadzawka k. Katowic, zm. 17 VIII 1939, Katowice,
polityk, działacz śląski, publicysta.
Od 1898 członek ZMP „Zet”, 1901–07 Ligi Narodowej; 1903–11 i 1918 poseł do parlamentu niemieckiego, 1904–18 na sejm pruski; od 1901 współpracownik „Dziennika Berlińskiego” oraz poznańskiego tygodnika „Praca”, 1901–04 redaktor „Górnoślązaka” w Katowicach, 1905 założyciel i do 1910 redaktor „Polaka” oraz 1907–10 „Kuriera Śląskiego”; występował przeciw germanizacji i partii Centrum, propagował hasła nacjonalizmu, solidaryzmu narodowego i społecznego, głosił nierozerwalną łączność Górnoślązaków z narodem polskim, domagał się równouprawnienia narodowego ludności polskiej oraz demokratyzacji państwa pruskiego; za radykalne publikacje prasowe 1902 więziony przez władze pruskie; działalność Korfantego przyczyniła się do rozbudzenia polskiej świadomości narodowej na Śląsku.
Od 1907 związany z ruchem chrześcijańsko-narodowym; 1911 współtwórca Stronnictwa Polskiego na Śląsku. Po wybuchu I wojny światowej początkowo zwolennik orientacji skłaniającej się ku polityce państw centralnych, od 1915 — ententy; współpracował z NKN; w końcu 1916 ponownie nawiązał współpracę z Ligą Narodów i wstąpił do Związku Międzypartyjnego; 25 X 1918 wystąpił w parlamencie Rzeszy z żądaniem przyłączenia do Polski wszystkich ziem zaboru pruskiego; od 1918 członek Komisariatu Naczelnej Rady Ludowej; współorganizator sił zbrojnych w powstaniu wielkopolskim 1918–19, opowiadał się za pokojowym rozwiązaniem przynależności państwowej ziem polskich zaboru pruskiego i za czekaniem na decyzję konferencji pokojowej; od II 1920 kierownik Polskiego Komisariatu Plebiscytowego w Bytomiu; jeden z przywódców II powstania śląskiego 1920 i dyktator w III powstaniu 1921, które traktował jako demonstrację zbrojną, mającą na celu wymuszenie korzystnego dla Polski podziału Górnego Śląska; 10 V 1921, po pierwszych sukcesach militarnych, dał rozkaz wstrzymania działań zbrojnych i czekania na decyzję mocarstw ententy. Po głosowaniu plebiscytowym wysunął projekt (nie zrealizowany) podziału Śląska wzdłuż tzw. linii Korfantego korzystniejszy dla Polski od projektów alianckich; opracował również projekt autonomii śląskiej (statut organiczny województwa śląskiego).
W 1922 Korfanty rozstał się z ND i przeszedł do ChD, był jednym z jej przywódców; 1919–30 poseł na sejm, początkowo z ramienia Związku Ludowo-Narodowego, później ChD; 1930–35 senator i 1922–35 poseł na Sejm Śląski; 27 X–14 XII 1923 wicepremier w rządzie W. Witosa i minister bez teki. Od 1924 wydawca i redaktor „Rzeczpospolitej”, od 1925 — katowickiej „Polonii”. Po podziale Śląska (1922) związany z wielkim przemysłem śląskim jako członek rad nadzorczych, m.in. Skarbofermu, Banku Przemysłowego, Banku Śląskiego AA, Zakładów Hohenlohego, Giesche SA; umożliwiło mu to uzyskiwanie znacznych subsydiów na przedsięwzięcia wydawnicze. Przeciwnik autorytarnego systemu rządów po przewrocie majowym 1926, często atakowany przez przedstawicieli sanacji; zarzucano mu powiązania z kapitałem niemieckim i pomawiano o nadużycia finansowe; 1927 stanął przed Sądem Marszałkowskim, który uznał słuszność wysuniętych wobec Korfantego zarzutów, co spowodowało przejściowy spadek jego popularności oraz żądanie władz naczelnych ChD, by wycofał się z działalności politycznej; w odpowiedzi Korfanty doprowadził XI 1927 do secesji śląskiej organizacji ChD — najbardziej opozycyjnej w partii wobec obozu rządzącego; w atmosferze ostrej walki politycznej z sanacją na Górnym Śląsku 26 IX 1930 aresztowany i wraz z posłami Centrolewu osadzony w twierdzy brzeskiej; zwolniony w połowie XII 1930.
W 1931–35 prezes Rady Naczelnej ChD, rzecznik jej zjednoczenia z Narodową Partią Robotniczą; działał na rzecz utworzenia koalicji międzypartyjnej, przeciwko konstytucji kwietniowej 1935, w obronie autonomii śląskiej, krytyczny wobec polskiej polityki zagranicznej; zagrożony ponownym aresztowaniem, IV 1935 udał się na emigrację do Czechosłowacji; 1936 współorganizator Frontu Morges; 1937 współtwórca i pierwszy prezes Stronnictwa Pracy. Po zajęciu Czechosłowacji przez Niemcy wyjechał do Francji; IV 1939 potajemnie powrócił do kraju, 29 IV aresztowany i osadzony w więzieniu, zwolniony 20 VII z powodu ciężkiej choroby, wkrótce zmarł. W 1997 pośmiertnie odznaczony Orderem Orła Białego.
Bibliografia
Z. Landau, B. Skrzeszewska Wojciech Korfanty przed Sądem Marszałkowskim, Katowice 1964;
M. Orzechowski Wojciech Korfanty. Biografia polityczna, Wrocław 1975;
W. Zieliński Wojciech Korfanty 1873–1939, Katowice 1989;
L. Szraniec Wojciech Korfanty: przywódca chadecji na Górnym Śląsku w II Rzeczypospolitej, Katowice 1997.
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia