Łotwa. Teatr

Łotwa. Teatr.

Łotewski teatr nar. ukształtował się na przeł. XIX i XX w. Do końca XVIII w. przedstawienia, początkowo teatrów szkolnych, a później zagr. wędrownych trup aktorskich, były grane gł. po niem., w języku warstw oświeconych. W 1742 zaczął działać w Rydze stały teatr niemiecki. Pod koniec XVIII w. na Łotwę zaczęły docierać zespoły ros., a 1883 powstał w Rydze stały teatr rosyjski. Pierwsze, jeszcze amatorskie, przedstawienia w języku łot. pojawiły się na pocz. XIX w., co miało związek z próbami budzenia świadomości nar.; ich inicjatorami byli najczęściej pastorzy protestanccy. W 1868 został utworzony Rīgas Latviešu teātris (Ryski Teatr Łotewski), początkowo działający jeszcze jako scena amatorska, od 1870 półzaw., do 1875 kierowana przez Ā. Alunānsa, aktora, reżysera i dramaturga, nazywanego ojcem teatru łot.; jako zwolennik realizmu w sztuce wystawiał on gł. sztuki polit. i społeczne. Na dalszy rozwój teatru duży wpływ wywarł ruch młodołot. (Jaunā strāva), który hasła wolnościowe łączył z artyst. programami bliskimi zachodnioeur. reformie teatralnej. Na tej fali powstał i działał 1902–05 Jaunais Latviešu teātris (Nowy Teatr Łotewski), wystawiający sztuki autorów rodzimych (Aspazija, Ā. Alunāns, R. Blaumanis, J. Palevičs); radykalna wymowa społ.-polit. tych przedstawień spowodowała zamknięcie teatru przez władze carskie. W 1908 rozpoczął działalność Jaunais Rīgas teātris (Nowy Teatr Ryski), skupiający twórców zasłużonych dla łot. reżyserii i scenografii. Oprócz dramatów G. Hauptmanna, H. Ibsena, L. Tołstoja prezentowano też sztuki twórców łot., m.in. jednego z najwybitniejszych, J. Rainisa, oraz zasłużonego pisarza i reż., A. Upītsa. Wkrótce po I wojnie świat. powstały w Rydze 2 sceny teatr. (kilkakrotnie zmieniające nazwy), istniejące do czasów obecnych i odgrywające istotną rolę w kulturze łotewskiej. W 1919, po zajęciu kraju przez Armię Czerwoną, Upīts utworzył Padomiju Latvijas Strādnieku teātris (Robotniczy Teatr Radzieckiej Łotwy), wkrótce po odzyskaniu suwerenności przekształcony w Nacionālais teātris (Teatr Nar.), po 1940 (parokrotnie zmieniane nazwy) ostatecznie nazwany Drāmas teātris (Teatr Dramatu), od 1971 im. A. Upītsa; druga ze scen ryskich, Dailes teātris (Teatr Artyst.), powstała 1920, od 1954 nosi imię Rainisa.

Mariusz Zinowiec (Teatr)