Łotwa. Sztuka

Łotwa. Sztuka.

Najstarsze zabytki sztuki na terenie Łotwy (ceramika sznurowa, wyroby z drewna, brązu, pozostałości grodzisk) pochodzą z II i I tysiącl. p.n.e. Sztuka monumentalna pojawiła się po wprowadzeniu chrześcijaństwa; po fazie rom. nastąpił (od XIII w.) okres got., ściśle związany z kręgiem hanzeatyckim północnych Niemiec i Gotlandii (ruiny zamków, np. Kieś, Bauska, Turaide, kościoły — katedra w Rydze); rozwijały się malarstwo, rzeźba i rzemiosło artystyczne. Na przeł. XVI i XVII w. pojawił się renesans (od razu w formie manierystycznej); zaznaczyły się wówczas wpływy Gdańska oraz Lubeki i związanych z nimi regionów. Sztuka XVII i XVIII w. była odbiciem podziału polit. terytorium obecnej Łotwy. Część północna (z Rygą) należąca do Szwecji ulegała silnym wpływom protest., docierającym tam zarówno ze Skandynawii, jak i in. centrów położonych nad Morzem Bałtyckim; widoczne to jest m.in. w renes.-manierystycznej architekturze i plastyce Rygi. W Kurlandii, która była państwem lennym Rzeczypospolitej, krzyżowały się wpływy protest. (np. zbór luterański w Lipawie budowany przez architektów królewieckich) z katol. (np. kościoły jezuickie w Szenbergu i Iłłukszcie). W XVIII w., po odpadnięciu Rygi od Szwecji i przyłączeniu do Rosji, zaznaczyły się także w Kurlandii wpływy petersburskie, widoczne np. w pałacach w Jełgawie i Rundale. Południowa część Łotwy zw. Inflantami pol., które stanowiły integralną część państwa pol.-litew., była związana ze sztuką Rzeczypospolitej (liczne świątynie katol. fundowane przez szlachtę inflancką, np. kościoły: Jezuitów w Dyneburgu, ob. Daugavpils, Dominikanów w Agłonie i Posiniu, parafialny w Krasławiu; pałace, np. Platerów w Krasławiu).

W 2. poł. XIX w. wielu artystów wykształconych w Petersburgu zapoczątkowało nar. szkołę malarstwa realist. (J. Feders, K. Hūns). W architekturze XIX w. style hist. reprezentował J. Baumanis; rozwijał się następnie Jugendstil, a w latach 20. i 30. XX w. — neoklasycyzm i funkcjonalizm. Na przeł. XIX i XX w. zaznaczyły się wpływy impresjonizmu i modernizmu (malarze: J. Rozentāls, V. Purvitis; rzeźbiarze: G. Skilters, T. Zalkalns, K. Ronczewski); od tego czasu i przez okres 20-lecia międzywojennego na sztukę łot. oddziaływały wpływy fr. (J. Grosvalds, J. Kazaks, J. Liapins, V. Tone, R. Suta); nadal uprawiano rzeźbę monumentalną (K. Zāle).

W Łotwie sowieckiej rozwijała się sztuka oparta na zasadach realizmu socjalistycznego. Oprócz malarstwa (B. Borzinš, E. Iltners, I. Pauluks, Dž. Skulme, J. Zarinš), grafiki (G. Krollis, P. Upītis, A. Junkres) i rzeźby (L. Dawidowa-Medene, A. Dumpe, A. Gulbis, J. Maurinš) ważną rolę odgrywało rzemiosło artyst. (zwłaszcza tkanina — R. Heimarāts, E. Vignere). W latach 60. i 70. sztuka łot. uzyskała własny wyraz i zbliżyła się do aktualnych tendencji w sztuce europejskiej.

Ryga, Wielka Gildia i dom Czarnogłowych przy rynku