Ameryka. Historia. Kryzys rozwoju zależnego i strukturalny w Ameryce Łacińskiej (1910–59)
 
Encyklopedia PWN
Ameryka. Historia. Kryzys rozwoju zależnego i strukturalny w Ameryce Łacińskiej (1910–59).
W I wojnie świat. Ameryka uczestniczyła w niewielkim stopniu; po stronie ententy wzięły w niej udział jedynie siły zbrojne USA, Kanady oraz symbol. kontyngenty Brazylii i Kuby. W wyniku wojny USA stały się świat. mocarstwem i uzyskały możliwość wpływania na wydarzenia w skali globalnej. Zanik importu z Europy podczas wojny stał się w Ameryce Łac. bodźcem do rozwoju rodzimego przemysłu; nasilił się też handel z USA, które stały się odtąd najważniejszym partnerem na rynkach latynoamer.; tym samym I wojna świat. ułatwiła USA walkę o wpływy na półkuli zachodniej, w myśl doktryny Monroego, która, w nowej interpretacji, stała się ponownie kardynalną zasadą amer. polityki zagr. (izolacjonizm).
Rewolucja meksykańska 1910–17 zapoczątkowała w Ameryce Łac. okres powstań chłopskich i rozruchów społ., zwłaszcza w Peru, Boliwii i Brazylii; kryzys powojenny zradykalizował też warstwy średnie, co znalazło wyraz m.in. w stopniowej zmianie roli armii w państwie; korpus oficerski, rekrutowany w całości z tych warstw, zaczął popierać demokrację parlamentarną i ograniczone reformy. Wielki świat. kryzys gosp., który rozpoczął się 1929 w USA, objął też Kanadę i szybko dotarł do Ameryki Łacińskiej. Proces wychodzenia z niego w Ameryce Północnej przebiegał szybciej (w USA realizowany od 1933 New Deal wkrótce przyniósł ożywienie gosp.). W Ameryce Łac., gdzie dopiero II wojna świat. ożywiła gospodarkę, kryzys zaostrzył konflikty społ. i polit.; pojawiły się nowe, skrajnie prawicowe ugrupowania; stosunkowo duże wpływy, zwłaszcza w Brazylii, Chile, Meksyku, Urugwaju i na Kubie, zdobyły ruchy i partie wzorujące się na faszyzmie wł. i autorytaryzmie iberyjskim, które powstały we wszystkich krajach; odpowiedzią elit rządzących na kryzys społ.-gosp. były reżimy populistyczne, które próbowały wprowadzić reformy polit., gosp. i społeczne. W 1933 USA proklamowały w stosunkach z Ameryką Łac. tzw. politykę dobrego sąsiedztwa.
Po wybuchu II wojny światowej wszystkie państwa Ameryki (poza Kanadą) ogłosiły neutralność; 1941 USA przystąpiły do wojny i ostatecznie wszystkie państwa Ameryki Łac. wypowiedziały wojnę państwom Osi; czynny udział w niej, poza USA i Kanadą, wzięły Brazylia i Meksyk; po wojnie wszystkie państwa Ameryki przystąpiły do ONZ. Wojna spowodowała w całej Ameryce ożywienie gosp.: krajom Ameryki Łac. pozwoliła przezwyciężyć skutki wielkiego świat. kryzysu, a w USA i Kanadzie nastąpił nawet wzrost gosp.; USA wyszły z wojny jako najpotężniejsze (militarnie, gospodarczo i politycznie) mocarstwo; ta pozycja pozwoliła im utrzymać dominację w Kanadzie i Ameryce Łac.; wyrazem jej były: tzw. układ z Rio — zawarty 1947 sojusz wojsk. między USA i Ameryką Łacińską, utworzenie 1948 Organizacji Państw Amerykańskich (OPA) i zawarty 1948 ogólnoamer. układ o pokojowym rozstrzyganiu sporów (tzw. układ z Bogoty).
Powojenny ogólnoświat. proces dekolonizacyjny objął także Amerykę; w latach 40. i 50. posiadłości bryt. uzyskały autonomię, a od pocz. lat 60. — niepodległość: 1962 Jamajka, Trynidad i Tobago, 1966 Barbados i Gujana Bryt., 1973 Bahamy, 1974 Grenada, 1978 Dominika, 1979 Saint Lucia, Saint Vincent i Grenadyny, 1981 Antigua i Barbuda, 1982 Belize, 1983 Saint Kitts i Nevis; posiadłości fr. 1946 uzyskały status departamentów zamor., a hol. — 1954 status autonomicznych terytoriów (Surinam niepodległy od 1975), w 2. poł. lat 80. w Ameryce pozostały już tylko nieliczne terytoria będące z formalnego punktu widzenia koloniami. W latach 40. i 50. w Ameryce Łac. nastąpiło przyspieszenie integracji wewn. państw, wzrost świadomości nar., dynamiczna urbanizacja, migracje wewn. i znaczny rozwój oświaty; procesy modernizacyjne w nikłym stopniu dotyczyły Indian.
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia