epika
 
Encyklopedia PWN
epika
[gr. epikós < épos ‘słowo’, ‘opowieść’, ‘pieśń’],
jeden z 3 podstawowych rodzajów literackich, odznaczający się — w płaszczyźnie języka — dominowaniem narracji, fabularnym kształtem przedstawionego świata oraz jego zewnętrznym usytuowaniem wobec podmiotu literackiego, narratora.
Epika ukształtowana z ustnych opowiadań ludowych o przeszłości, podań, legend, mitów, sag, właściwych folklorowi różnych narodów, wytworzyła wiele gatunków literackich, wśród których epos odgrywał dominującą rolę aż do narodzin powieści. Utwór epicki jest układem dwupoziomowym (podmiot literacki, narrator — świat przedstawionych bohaterów, powstający w jego opowiadaniu), czego następstwem jest istnienie 2 form językowo-stylistycznych: nadrzędnej — narracji (opowiadanie, opis) i wypowiedzi bohaterów, oraz 2 odrębnych porządków czasowych: czasu narracji i czasu fabuły. Świat przedstawiony to życie bohaterów uwikłane w związki z sytuacją społeczną, procesami historycznymi, osadzone w realiach obyczajowych, ukazane zarówno w wymiarze zdarzeń, jak i przeżyć wewnętrznych bohatera. Epika pełni funkcję poznawczą w stopniu wyższym (zwłaszcza epos i powieść) niż inne rodzaje literackie; materiałem fabuły epickiej są określone okoliczności społeczne dostępne bezpośrednim doświadczeniom pisarza (epika współczesna, np. Lalka B. Prusa) lub znane mu głównie ze źródeł pośrednich (epika historyczna, np. Faraon Prusa); materiał ten ulega w utworze epickim przekształceniu zgodnie z zasadami fikcji literackiej; typy fikcji literackiej mieszczą się między skrajnymi możliwościami: fikcją o charakterze fantastycznym (baśń) oraz fikcją o charakterze realistycznym (naturalistycznym), zachowującą podobieństwo do realnych zdarzeń (powieść reportażowa); istnieją gatunki opierające się na zasadzie autentyczności przedstawionej rzeczywistości (powieść biograficzna). Między światem przedstawionym a narratorem zachodzi zawsze określony stosunek, odzwierciedlający często stanowisko pisarza wobec rzeczywistości: narrator zachowuje obiektywny dystans (epos homerycki, powieść realistyczna), uwidacznia swoje stanowisko (np. w ujęciach satyrycznych) lub wysuwa się na plan pierwszy, traktując fabułę jako pretekst do własnych wynurzeń (poemat dygresyjny). Gatunki epiki różnicują się pod względem zasad budowy fabuły (w powieści i eposie — kompozycja elastyczna, w noweli — podlegająca ścisłym rygorom) oraz formy językowej (wierszowana w eposie i poemacie, od XIX w. eliminowana z form epickich; gatunki prozatorskie — powieść, nowela, opowiadanie, anegdota, przypowieść).
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia