sonatowa forma
 
Encyklopedia PWN
sonatowa forma, allegro sonatowe,
forma muzyczna, jedna z głównych w muzyce instrumentalnej XVIII–XIX w.,
obejmuje ekspozycję, przetworzenie i repryzę, czasem poprzedzone wstępem i zakończone codą; w ekspozycji występuje temat pierwszy (główny), łącznik modulujący, temat drugi (poboczny) w nowej tonacji oraz epilog; kontrastujące pod względem wyrazowym i tonalnym oba tematy (tzw. dualizm tematyczny) są w przetworzeniu przedmiotem przeróbki i snucia motywicznego, zwana pracą tematyczną; repryza nawiązuje budową do ekspozycji, ale jest utrzymana w całości w tonacji zasadniczej (tzn. w tonacji pierwszego tematu). Forma sonatowa występuje z reguły jako część pierwsza (tzw. allegro sonatowe) utworów o budowie sonaty, rzadziej jako finał (z wpływem ronda); bywa też podstawą utworów jednoczęściowych (uwertura, poemat symfoniczny, rzadziej liryka instrumentalna i wokalna, aria). sonata wykształciła się w XVIII w. (m.in. D. Scarlatti, szkoła mannheimska, klasycy wiedeńscy: J. Haydn, W.A. Mozart, L. van Beethoven); w XIX w. podjęto próbę rozwinięcia sonata (F. Liszt); w XX w. wskutek odejścia od systemu dur-moll — sonata straciła na znaczeniu.
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia