temat

temat

[gr.],

muz. cząstka utworu muz., prezentowana zwykle na początku kompozycji lub jej części, o wyrazistym rysunku melodycznym, stanowiąca często w dalszym toku utworu podstawę tzw. pracy tematycznej lub motywicznej (czyli przekształcania t., opracowywania go, uwypuklania jego charakterystycznych motywów itp.);

o wyrazistym rysunku melodycznym, stanowiąca najczęściej podstawę tzw. pracy tematycznej (motywicznej), występującej np. w przetworzeniu w formie sonatowej; w tym znaczeniu temat stał się podstawą canzon i ricercarów jednotematowych, następnie fugi; inne rodzaje tematu (basso ostinato, stały schemat harmoniczny w passacagli) tworzyły podstawę form wariacyjnych; w tzw. temacie z wariacjami temat jest zwykle zamkniętą strukturą muz., poddawaną przekształceniom w szeregu wariacji; w XVIII w. wykształcił się temat sonatowy w formie sonatowej; rodzajem tematu jest także motyw przewodni, czołowy; w muzyce współczesnej temat w tradycyjnym znaczeniu ulega zanikowi; zastępuje go seria.