próchnica

próchnica, humus,

bezpostaciowa substancja organiczna o ciemnej barwie, produkt humifikacji resztek roślinnych i zwierzęcych w glebie;

stanowi 80–90% wszystkich związków organicznych w glebie; chemiczna budowa próchnicy nie jest w pełni poznana; rozróżnia się w niej następujące grupy związków: bituminy, kwasy huminowe i ulminowe (rozpuszczalne w zasadach), kwasy fulwowe (rozpuszczalne w kwasach i w wodzie) oraz huminy i ulminy (związki nierozpuszczalne); kwasy próchniczne występują głównie w postaci połączeń organiczno-mineralnych: soli (humiany i fulwiany), związków kompleksowych (np. chelatów), związków adsorpcyjnych; część związków humusowych o małych cząsteczkach (m.in. kwasy fulwowe) bierze aktywny udział w procesach glebotwórczych (np. w bielicowaniu).

Próchnica wpływa na wiele chemicznych, fizykochemicznych i fizycznych właściwości gleb; kształtuje zasobność gleby i żyzność gleby; podlegając mineralizacji, stanowi naturalne źródło składników pokarmowych dla roślin; należąc do głównych składników kompleksu sorpcyjnego i mając wyjątkowo dużą pojemność sorpcyjną (sorpcja glebowa) uczestniczy w gospodarce składnikami mineralnymi; ma właściwości buforowe (wpływa na regulację odczynu glebowego). Jest ważnym czynnikiem w kształtowaniu wodnych i powietrznych właściwości gleby, decydując wraz z minerałami ilastymi (koloidy glebowe) o strukturze gleby i jej wodoodporności (zwłaszcza próchnica wysycona jonami wapnia); niektóre frakcje próchnicy są stymulatorem procesów mikrobiologicznych oraz oddziaływań zachodzących między glebą a rośliną. Zawartość próchnicy w większości gleb Polski nie przekracza 2,5%; gleby uprawne wzbogaca się w próchnicę przez stosowanie m.in. nawozów organicznych, zielonych i kompostów.