personalizm
 
Encyklopedia PWN
personalizm
[łac. persona ‘osoba’],
nurt współczesnej filozofii europejskiej akcentujący autonomiczną wartość osobowości w analizie rzeczywistości i bytu ludzkiego.
Termin personalizm odnoszono do wielu różniących się między sobą kierunków filozoficznych, przyjmujących za punkt wyjścia całokształtu swych rozważań rozmaicie interpretowaną i różnokierunkowo rozwijaną problematykę osoby ludzkiej, pojmowanej metafizycznie jako byt natury duchowej — obdarzony samoświadomością (zdolny do duchowego rozwoju) i wolą (zdolny do samookreślania się) — twórczy, wolny i odpowiedzialny moralnie, wyrażający siebie w swych czynach i dziełach. Jakkolwiek termin personalizm pojawił się dopiero w XIX w., a pesonalizm jako samodzielny kierunek filozoficzny ukształtował się na przełomie XIX i XX w., elementy tego typu filozofii można odnaleźć już w starożytności, głównie u sofistów i Sokratesa, w filozofii chrześcijańskiej wieków średnich, zwłaszcza u świętego Tomasza z Akwinu, w filozofii nowożytnej u R. Descartes’a, G. Berkeleya, a następnie w niemieckiej filozofii romantycznej, także u R.H. Lotzego oraz w XIX-wiecznej filozofii francuskiej — u M.F. Maine de Birana, O. Hamelina oraz Ch. Renouviera, który pojęcie pesonalizm odniósł do interpretacji myśli I. Kanta w świetle kategorii osoby. Następnie termin został rozszerzony na każdą doktrynę, uznającą szczególną rolę osoby ludzkiej jako bytu wykraczającego poza naturę i historię (np. B.P. Brown, R.T. Flewelling) oraz głoszącej prymat wartości osobowych w życiu społecznym (np. E. Mounier, nawiązujący w swym personalizmie otwartym do marksizmu). Pod wpływem interpretacji myśli świętego Tomasza z Akwinu (tomizm) z perspektywy głównych zagadnień antropologii filozoficznej ukształtowała się wewnętrznie zróżnicowana odmiana personalizmu (tzw. personalizm katolicki, którego reprezentantami są m.in.: J. Maritain, É. Gilson, M.D. Chenu, w Polsce K. Wojtyła, M.A. Krąpiec, M. Gogacz, J. Tischner), podkreślająca wyjątkową doskonałość osoby wśród bytów i postulat podporządkowania dobru osób całego życia społecznego.
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia