optycznie aktywne substancje

optycznie aktywne substancje, substancje optycznie czynne,

substancje wykazujące aktywność optyczną, czyli skręcające płaszczyznę polaryzacji światła spolaryzowanego liniowo w prawo lub w lewo o pewien, charakterystyczny dla danej substancji kąt;

właściwość tę wykazują niektóre związki chemiczne w stanie gazowym, ciekłym i w roztworach, a także kryształy (kryształy optycznie czynne). Związki optycznie czynne występują w 2 odmianach: prawo- i lewoskrętnej, skręcających płaszczyznę polaryzacji odpowiednio w prawo lub w lewo o taki sam kąt; odmiany te, zwane enancjomerami, mają się do siebie jak przedmiot do swego odbicia w płaskim zwierciadle. W nazwach związków optycznie czynnych izomery lewoskrętne oznacza się znakiem (–) umieszczanym przed nazwą, prawoskrętne — znakiem (+), np. kwas (+)mlekowy. Równocząsteczkowa mieszanina postaci lewo- i prawoskrętnej (racemat) jest optycznie nieczynna i oznaczana znakiem (±), np. kwas (±)mlekowy. Aktywność optyczna cząsteczek jest wynikiem ich specyficznej budowy; wykazują ją m.in. niektóre związki organiczne — jej przyczyną jest często obecność jednego lub kilku asymetrycznych atomów węgla lub helikalna budowa cząsteczki, np. biopolimerów; większość związków pochodzenia biologicznego — białka, enzymy, aminokwasy — należy do substancji optycznie aktywnych.