ochrona wód

ochrona wód,

działania techn. i organizacyjno-prawne, których celem jest zachowanie lub przywrócenie wodom naturalnym pełnej przydatności jakościowej oraz utrzymanie równowagi bilansu wodno-gosp. kraju.

Podstawę prawną o.w. przed zanieczyszczeniem stanowi ustawa o prawie wodnym oraz wynikające z niej akty prawne niższego szczebla. Określają one m.in.: zasady klasyfikacji wód w zależności od stopnia ich zanieczyszczenia, warunki odprowadzania ścieków do wód powierzchniowych i kanalizacji, kary nakładane na zakłady odprowadzające do wód nadmierne ilości zanieczyszczeń, zasady ustanawiania stref ochronnych ujęć i źródeł wody oraz zasady korzystania z wód i urządzeń wodnych. Wody naturalne w Polsce dzieli się na 3 klasy czystości wód; podział ten stanowi podstawę o.w. Warunkiem zakwalifikowania wody do danej klasy jest nieprzekroczenie ustalonych dla niej wartości wszystkich wskaźników zanieczyszczenia (zanieczyszczenia wód). Do I klasy czystości zalicza się wody, które mogą być używane do hodowli ryb łososiowatych, a po uzdatnieniu (uzdatnianie wody) do picia; do klasy II — wody nadające się do hodowli ryb, zwierząt gospodarskich, rekreacji; III klasa czystości obejmuje wody przeznaczone do niektórych celów przem. i roln.; wody, które nie spełniają wymagań III klasy czystości mogą być użytkowane tylko do żeglugi.

Najskuteczniejszą formą o.w. powierzchniowych przed zanieczyszczeniem jest oczyszczanie ścieków. Prawo wodne ustanawia konieczność uzyskania pozwolenia wodno-prawnego na odprowadzanie ścieków, a odpowiednie rozporządzenie ustala maks. wartości wskaźników zanieczyszczenia ścieków oczyszczonych odprowadzanych do wód lub do ziemi. Spełnienie tego warunku nie wystarcza do uzyskania pozwolenia na odprowadzanie ścieków wtedy, gdy ich ilość jest duża i w związku z tym duży jest ładunek odprowadzanych zanieczyszczeń lub istnieją warunki techn. do lepszego oczyszczania ścieków. Stopień oczyszczenia ścieków oraz ich jakość ustala się tak, by woda odbiornika po przyjęciu zanieczyszczeń zachowała założoną klasę czystości. Na zakłady przem. odprowadzające nadmierne ilości zanieczyszczeń są nakładane kary pieniężne. Organem uprawnionym do kontroli w tym zakresie jest Inspekcja Ochrony Środowiska.

Zanieczyszczenia org. nietoksyczne stanowią dla wód mniejsze zagrożenie, gdyż ulegają biochem. rozkładowi. Proces ten, zw. samooczyszczaniem wód, powoduje spadek stężenia tlenu w wodzie; jest on stopniowo kompensowany naturalnym procesem reaeracji. Ilość zanieczyszczeń doprowadzana ze ściekami do wody nie może spowodować deficytu tlenowego, tj. spadku stężenia tlenu poniżej 4 mg/dm³, gdyż w tych warunkach następuje obumieranie i rozkład (gnicie) organizmów wodnych, prowadzące do dalszego zanieczyszczenia wody. Ustalenie dopuszczalnego obciążenia odbiornika ściekami lub określenie zdolności samooczyszczania się wody odbywa się na podstawie bilansu tlenowego sporządzanego dla odbiornika po ustaleniu zależności między zawartością tlenu a czasem trwania samooczyszczania na danym odcinku rzeki. Proces samooczyszczania można wspomagać sztucznym napowietrzaniem w tzw. oczyszczalni rzecznej.

Stan czystości wód można poprawić przez wprowadzanie nowych, „czystych” technologii, zmniejszających ładunek zanieczyszczeń w ściekach, przez racjonalne stosowanie pestycydów, nawozów i in. produktów chem. oraz zastępowanie pestycydów toksycznych i trwałych mniej toksycznymi i łatwiej rozkładalnymi, przez produkcję substancji powierzchniowo czynnych ulegających biodegradacji, nieodprowadzanie wód podgrzanych bezpośrednio do zbiorników wodnych. Szczególnie chronione są wody podziemne, które zgodnie z prawem wodnym są reglamentowane i przeznaczone przede wszystkim do picia. Tylko w szczególnych przypadkach mogą być wykorzystane do celów technologicznych. Zanieczyszczeniu tych wód zapobiega się przez właściwą lokalizację i eksploatację wysypisk odpadów. Prawo wodne zabrania odprowadzania ścieków, nawet oczyszczonych, do wód podziemnych. Podstawą realizacji zadań w dziedzinie o.w. jest opracowywanie perspektywicznych planów obejmujących całokształt zagadnień oczyszczania ścieków oraz kompleksowe i długoterminowe przewidywania korzystania z naturalnych zasobów wodnych kraju przy uwzględnieniu potrzeb całej gospodarki.

Jeremi Naumczyk