czystsza produkcja

czystsza produkcja,

proces zarządzania i sterowania produkcją w taki sposób, aby zapobiegać powstawaniu zanieczyszczeń i ich wprowadzaniu do środowiska oraz aby ograniczać marnotrawstwo zasobów surowców, energii i pracy ludzkiej;

celem cz.p. jest redukcja ilości i toksyczności odpadów stałych, ciekłych i gazowych wytwarzanych w procesach przem. oraz w sferze usług i gospodarce komunalnej, z jednoczesnym osiąganiem korzyści ekonomicznych; stosowanie zasad czystszej produkcji w procesie produkcji oznacza oszczędność surowców, wody (stosowanie tzw. obiegów zamkniętych) i energii oraz eliminację surowców toksycznych; czystsza produkcja oznacza także ograniczenie negatywnego oddziaływania produktu na środowisko — od jego wytworzenia do utylizacji; priorytetowe znaczenie nadaje się zmianom w procesach przem. polegającym na redukcji odpadów u źródła oraz ich recyrkulację, tj. ponowne użycie do produkcji (wykorzystanie surowców wtórnych — np. opakowań, makulatury, złomu metal.); również zmniejszenie zużycia surowców przyczynia się do zmniejszenia ilości odpadów. Według zasad czystszej produkcji usuwanie skutków działalności przem. (oczyszczanie ścieków i gazów odlotowych, utylizacja odpadów) jest ostatnim ogniwem działania, kiedy wszystkie możliwości, jakie daje czystsza produkcja, zostały wyczerpane. Program czystszej produkcji w Polsce realizuje od 1990 Federacja Stowarzyszeń Nauk.-Techn. NOT, Pol. Centrum Czystszej Produkcji, Gł. Inst. Górnictwa oraz zakłady produkcyjne, gminy i organizacje pozarządowe; wprowadzenie tego programu dało wiele wymiernych korzyści ekol. i ekon.; przystąpiły do niego liczne zakłady przemysłu chem. i maszyn.; 1996 Polska przystąpiła do organizowania krajowego systemu wdrażania „najlepszych dostępnych technik i technologii”, tworzonego wg zasad zintegrowanego zapobiegania zanieczyszczeniom i ich kontroli; w latach 90. był realizowany program tworzenia Systemu Zarządzania Środowiskowego, składającego się ze szczebla zakładów produkcyjnych i instytucji, szczebla regionalnego (porozumienia z samorządami lokalnymi) i szczebla centralnego (listy intencyjne podpisane przez ministrów); jedną z jego ważniejszych funkcji było przygotowanie pol. przemysłu do wdrażania systemu zarządzania środowiskiem wg norm Międzynarodowej Organizacji Normalizacyjnej serii ISO 14 000; 1997 powołano klub Pol. Ruch Czystszej Produkcji, przedsiębiorstwa w nim uczestniczące uzyskują świadectwo potwierdzające stosowanie modelu i strategii czystszej produkcji jako podstawy systemu zarządzania środowiskiem — jest ono wstępnym etapem przygotowań do certyfikacji systemu zarządzania środowiskiem wg normy EN-ISO 14 001:1996 (międzynar. norma dotycząca systemów zarządzania środowiskiem); program czystszej produkcji znajduje zastosowanie nie tylko w przemyśle, ale zgodnie z globalnym programem działań na rzecz ochrony środowiska na lata 1993–2000 i zaleceniami Agendy 21 (dokument konferencji, zw. Szczytem Ziemi, z Rio de Janeiro 1992) każda gmina powinna przygotować własny program działań na rzecz ochrony środowiska; zgodnie z uchwałą rady krajowej Federacji Stowarzyszeń Nauk.-Techn. NOT 1997 był rokiem czystszej produkcji.

Andrzej Kulig