2) proces technol. zmieniający właściwości mech. i fizyczno-chem. metali i stopów w stanie stałym przez wywołanie w nich zmian strukturalnych, zależących gł. od temperatury i czasu (obróbka cieplna zwykła), temperatury, czasu i działania środowiska (
obróbka cieplno-chemiczna), temperatury, czasu i pola magnet. (
obróbka cieplno-magnetyczna) lub temperatury, czasu i odkształcenia plast. (
obróbka cieplno-plastyczna). Obróbka cieplna składa się z jednej operacji, — np. wyżarzania zupełnego, lub kilku — np. wyżarzania normalizującego, hartowania i odpuszczania, a operacje z zabiegów, np. grzania, wygrzewania i chłodzenia. Ogólnie na obróbkę cieplną składają się:
wyżarzanie (ujednorodniające, normalizujące, zupełne itd.), którego celem jest uzyskanie struktury bardziej zbliżonej do stanu równowagi, oraz obróbki umacniające (
hartowanie i
odpuszczanie,
przesycanie,
starzenie itd.), których celem jest poprawa właściwości mechanicznych. Wyżarzaniu podlegają niemal wszystkie metale i stopy, obróbkom umacniającym — tylko stopy złożone z co najmniej 2 faz i wykazujące w stanie stałym zależność rozpuszczalności składnika stopowego w składniku gł. od zmian temperatury; umożliwia to rozpuszczenie fazy umacniającej w osnowie podczas jednej operacji (hartowanie, przesycanie) i kontrolowane jej wydzielenie w operacji następnej (odpuszczanie, starzenie). Obróbka cieplna ma duże znaczenie dla wszystkich niemal gałęzi przemysłu. Znano ją już w starożytności (Egipt, Indie, Chiny, Grecja), wykorzystywano m.in. przy wyrobie broni i narzędzi.
