komórkowa błona, plazmolema, plazmalemma, błona plazmatyczna,
biol. jeden z rodzajów błon komórki otaczający każdą komórkę prokariotyczną i eukariotyczną; oddziela cytoplazmę od środowiska zewnętrznego komórki.
komórkowa błona
Encyklopedia PWN
Jest niewidoczna w mikroskopie świetlnym; oglądana w mikroskopie elektronowym ma wygląd 2 ciemnych linii (warstw) oddzielonych od siebie jasną przestrzenią; grubość błony komórkowej wynosi ok. 7,5 nm. Głównym składnikiem błony komórkowej są lipidy, białka oraz cukrowce. W skład lipidów wchodzą fosfolipidy (m.in. fosfatydylcholina i sfingomielina), glikolipidy (m.in. gangliozydy) i sterole (u zwierząt głównie cholesterol, u roślin m.in. sitosterol i kampesterol); lipidy tworzą dwuwarstwę lipidową. Białka błonowe stanowią drugi pod względem ilości po lipidach składnik błony komórkowej; w zależności od sposobu rozmieszczenia i związania w obrębie błony komórkowej dzielimy je na powierzchniowe i integralne; są wśród nich białka pełniące funkcje strukturalne, transportowe (kanały jonowe, pompy jonowe), enzymatyczne i receptorowe; białka błonowe, podobnie jak lipidy, mogą zmieniać swoje położenia i wykonywać ruchy rotacyjne. Ważnym składnikiem błony komórkowej są cukrowce, łączące się z białkami (glikoproteiny) lub lipidami (glikolipidy), tworzące na powierzchni komórki warstwę glikokaliksu. Błona komórkowa charakteryzuje się asymetrią wynikającą m.in. z odmiennego rozmieszczenia różnych rodzajów lipidów i białek w obu warstwach lipidowych; odmienny skład chemiczny obu stron błony komórkowej oraz obecność pomp sodowo-potasowych wpływają na nierównomierne rozmieszczenie ładunków elektrycznych, co prowadzi do występowania pomiędzy obu stronami błony komórkowej potencjału elektrycznego. W błonie komórkowej istnieje wiele wyspecjalizowanych regionów, za pomocą których komórki łączą się i komunikują ze sobą, np. plazmodesmy w komórkach roślinnych; niektóre obszary błony komórkowej są miejscem kontaktu komórki z substancją międzykomórkową. Błona komórkowa zawiera wiele receptorów selektywnie wiążących się z cząsteczkami niosącymi określoną informację, zwanych ligandami (antygenami, jonami, hormonami, przekaźnikami nerwowymi). Jedną z wielu funkcji błony komórkowej jest udział w transporcie (błonowy transport, endocytoza) pomiędzy komórką a środowiskiem zewnętrznym.
Andrzej Czubaj
