błonowy transport

błonowy transport,

fizjol. zespół mechanizmów umożliwiających bierne lub czynne przechodzenie substancji przez błonę komórkową.

Transport bierny (dyfuzja) polega na przechodzeniu substancji zgodnie z gradientem stężeń — ze środowiska o większym stężeniu do środowiska o mniejszym stężeniu; tlen, dwutlenek węgla i drobnocząsteczkowe związki rozpuszczalne w tłuszczach mogą przenikać przez pory między cząsteczkami lipidów tworzących błonę komórkową, a woda przez kanały utworzone przez cząsteczki białka; jony, gł. sodu, potasu, wapnia i chloru, przechodzą przez specjalne kanały, zwykle wybiórczo przepuszczalne dla danego jonu (kanały jonowe); transport czynny odbywa się, za pośrednictwem odpowiednich białek — nośników, w kierunku przeciwnym w stosunku do aktualnie działającej siły (wbrew gradientowi elektrochem. i gradientowi stężeń) i wymaga dostarczenia energii; tak działa pompa sodowo-potasowa, która wykorzystując energię z rozpadu kwasu adenozynotrifosforowego (ATP), usuwa jony sodu z wnętrza komórki na zewnątrz i wprowadza do komórki jony potasu wbrew gradientom stężeń tych jonów; transport błonowy odgrywa rolę w wielu procesach fizjol., np. umożliwia utrzymanie stałej objętości komórek, reguluje wnikanie do komórki substancji budulcowych (np. aminokwasów) i energ. (np. glukozy), wpływa na pobudliwość komórek nerwowych i mięśniowych.