benedyktyni, Zakon Świętego Benedykta, Ordo Sancti Benedicti (OSB),
zakon katolicki, założony w VI w. we Włoszech przez Benedykta z Nursji (pierwszy klasztor ok. 529 na Monte Cassino) — został oparty na zredagowanej przez niego regule;
benedyktyni
Encyklopedia PWN
regułę św. Benedykta przyjęło następnie wiele innych zakonów (cystersi, kameduli, oliweaci); reguła zakłada harmonijne łączenie wspólnej modlitwy z pracą fizyczną i umysłową (Ora et Labora); benedyktyni żyjący w niezależnych organizacjach i samowystarczalnych opactwach, przyczynili się do rozwoju rolnictwa (ogrodnictwa), szpitali, rzemiosła artystycznego (iluminatorstwo); we wczesnym średniowieczu stanowili elitę umysłową Europy Zachodniej (renesans karoliński); w prowadzonych szkołach, bibliotekach i skryptoriach klasztornych ocalili wiele z dorobku starożytności; odegrali wielką rolę w dziejach architektury, zwłaszcza romańskiej (Cluny) i muzyki (śpiew chóralny); benedyktyni, szczególnie anglosascy uczestniczyli w dziele chrystianizacji nowych krajów (św. Bonifacy); X–XI w. wielka reforma zakonu i Kościoła (kluniacka reforma); w XV w. ok. 3000 klasztorów, w ogromnej większości skasowanych w XVI i XVIII–XIX w.; odrodzeniu benedyktynów sprzyjało powstanie 1893 Federacji Benedyktyńskiej, skupiającej prowincje i opactwa. Na ziemiach polskich od końca X w.; od połowy XI w. fundacje kilku opactw, umacniających nowe diecezje (Tyniec, Lubiń, Mogilno, Święty Krzyż); w XIX w. kasata wszystkich klasztorów polsko-litewskich; w okresie międzywojennym benedyktyni wrócili do Lubinia i Tyńca; liczne zabytki sakralnej architektury romańskiej (Lubiń) i barokowej (Legnickie Pole, Sieciechów); wśród benedyktynów związanych z Polską: święty Wojciech, Pięciu Braci Polskich, św. Andrzej Świerad; liczne gałęzie żeńskie, m.in. benedyktynki, według tradycji założone przez św. Scholastykę, siostrę św. Benedykta (w Polsce klasztor w Staniątkach), benedyktynki chełmińskie — zakon założony w XVI w. przez M. Mortęską, sakramentki, loretanki.
Ilustracje
Benedykt z Nursji fot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Mont-Saint-Michel, klasztor Benedyktynów (Francja)fot. A. Guranowski/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Monte Cassino, klasztor Benedyktynów (Włochy)fot. G. Gałązka/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Kraków — Tyniec, klasztor i kościół Benedyktynów pw. Św. Piotra i Pawła fot. A. Szymański i L. Wawrynkiewicz/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Sankt Gallen, klasztor Benedyktynów (Szwajcaria)fot. A. Pieńkos/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Benedyktyni, opat klasztoru w Trior z nowicjuszami (Francja) fot. P. Kula/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Legnickie Pole, wnętrze kościoła Benedyktynów (K.I. Dientzenhofer, 1727–32)fot. A. Pieńkos/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Tyniec, opactwo Benedyktynów fot. B. Lemisiewicz/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Nieszpory, Benedyktyni podczas liturgii godzin w opactwie w Tyńcu fot. P. Kula /Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
