Kraków — Tyniec, klasztor i kościół Benedyktynów pw. Św. Piotra i Pawła

fot. B. Lemisiewicz/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN

Kraków — Tyniec, klasztor i kościół Benedyktynów pw. Św. Piotra i Pawła

rodzaj budowli — klasztor i kościół

architekci — m.in. Franciszek Placidi

fundator/ inicjator budowy — Bolesław II Śmiały

daty — XIV–XVIII w.

lokalizacja — Kraków, Tyniec

Najstarsze opactwo na ziemiach polskich, gmachy którego łączą w sobie elementy gotyckie i barokowe.

Klasztor wzniósł dla benedyktynów na skrytym za wapienną skałą wzgórzu wiślanym król Bolesław II Śmiały tuż przed swoim konfliktem z biskupem Stanisławem ze Szczepanowa. Władca ten oddał zakonowi także domy w Lubiniu w diecezji poznańskiej, Mogilnie w archidiecezji gnieźnieńskiej i biskupim grodzie Płocku (1075). Tradycja przypisuje ten czyn także ojcu króla — księciu Kazimierzowi I Odnowicielowi, informuje o tym tablica nad wejściem uwieczniająca datę 1044.

Obecny kościół powstał w stylu gotyckim w XIV i XV w. na zrębach romańskiej świątyni z okresu fundacji (zachowały się z niej m.in. fragmenty kamieniarki, odkryte przez archeologów groby opackie). Dziś gotycki wygląd zachowały głównie klasztorne krużganki. W latach 1618–27 opat Stanisław Łubieński przebudował świątynię w stylu barokowym. Jednonawowy kościół otoczyły kaplice boczne. Surową w formie fasadę ujęto w dwie wieże. W następnym stuleciu powstał nowy wystrój wnętrza (architekt — Francesco Placidi, malarz — Andrzej Radwański). Z ciężkich strat poniesionych podczas walk z Rosjanami w okresie konfederacji barskiej opactwo już się nie podniosło. Po kasacie klasztoru kościół w latach 1816–26 pełnił funkcję katedry. Stolicę diecezji przeniesiono następnie do Tarnowa. Opustoszałe gmachy uległy ruinie. Benedyktyni powrócili na tynieckie wzgórze dopiero w 1939 r., godność opata przywrócono po 30 latach. Prace restauracyjne w kościele i klasztorze trwają już kilka dziesięcioleci.

Kraków — Tyniec, klasztor i kościół Benedyktynów pw. Św. Piotra i Pawła

Tyniec, opactwo Benedyktynów

Antyfonarz opata tynieckiego Mścisława, inicjał z Adoracją dzieciątka, przed 1409 — Biblioteka Narodowa, Warszawa

Kraków, opactwo Benedyktynów — Tyniec

Nieszpory, Benedyktyni podczas liturgii godzin w opactwie w Tyńcu