Polska. Polityka zagraniczna. Polska Rzeczpospolita Ludowa

Polska. Polityka zagraniczna. Polska Rzeczpospolita Ludowa

Po II wojnie świat., na mocy układów jałtańskich (jałtańska konferencja) Polska znalazła się w sowieckiej strefie wpływów, jako jedno z państw tworzących blok wschodni — system wojsk.-polit. kontrolowany przez ZSRR; jej rząd i polityka zagr. były do 1956 całkowicie zależne od władz na Kremlu. Kosztem wejścia do tego bloku było znaczne ograniczenie suwerenności, konieczność konsultowania z ZSRR wszystkich poczynań na forum międzynar., stacjonowanie wojsk sowieckich na terytorium Polski, nierównoprawne stosunki gospodarcze. W 1945 podpisano układ pol.-sowiecki o przyjaźni, wzajemnej pomocy i współpracy (przedłużony 1965); 1955 Polska przystąpiła do Układu Warsz.; konsekwencją tego był m.in. udział żołnierzy pol. w interwencji wojsk Układu Warsz. w Czechosłowacji 1968. Z racji sojuszniczych powiązań Polska ponosiła koszty polit. i gosp. wyścigu zbrojeń. W 1949 Polska przystąpiła do RWPG; ZSRR czuwał nad utrzymywaniem się rządów PZPR w Polsce i wyznaczał reguły integracyjne. Pod naciskiem ZSRR, Polska musiała zrezygnować z udziału w tzw. planie Marshalla (odbudowa Europy ze zniszczeń powojennych), a następnie z udziału w procesie integracji europejskiej. W ramach ograniczonej suwerenności dyplomacja pol. podejmowała wysiłki złagodzenia konfrontacji systemowej (wsparcie dla idei Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie, KBWE). W dziedzinie bezpieczeństwa eur. 3 pol. inicjatywy, przedstawione na forum ONZ, zyskały rozgłos: tzw. plan Rapackiego (1957), przewidujący utworzenie strefy bezatom. na obszarze Polski, RFN, NRD, CSRS, tzw. plan Gomułki (1963–64), przewidujący utworzenie strefy kontrolowanego zamrożenia zbrojeń jądr. na tym obszarze, oraz tzw. plan Jaruzelskiego (1988) dotyczący redukcji (ewentualnie zamrożenia) broni jądr. i broni konwencjonalnych. Istotny wkład wniesiono do prac nad przygotowaniem Aktu Końcowego KBWE (podpisanego w Helsinkach 1975) i podczas kolejnych konferencji KBWE (od 1994 Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie). Polska popierała na forum ONZ dążenia państw skolonizowanych do uzyskania niepodległości i udzielała polit. wsparcia prosowieckim i prokomunist. państwom Afryki, Azji i Ameryki Łac., ale nie angażowała się wojskowo w lokalne konflikty, podsycane przez mocarstwa. Rozwinięto związki gosp. i kult. z większością państw świata (oprócz RPA, Korei Południowej i niektórych państw arab.). Stosunki dyplomatyczne z Izraelem, zerwane 1967, przywrócono 1990. Wprowadzenie stanu wojennego i represje wobec NSZZ „Solidarność” spowodowały częściową izolację Polski na Zachodzie i osłabiły możliwości działania pol. dyplomacji.