polskie plany i propozycje rozbrojeniowe

polskie plany i propozycje rozbrojeniowe,

propozycje rządu polskiego dotyczące ograniczenia, redukcji lub eliminacji sił zbrojnych i zbrojeń, rozmieszczenia oraz możliwości ich użycia w stosunkach między państwami.

W 1957 Polska zaprezentowała na forum ONZ projekt utworzenia strefy bezatomowej w Europie Środkowej (tzw. plan Rapackiego). Przewidywał on zakaz produkowania i magazynowania broni atomowej oraz instalowania na obszarze: Polski, RFN, NRD i Czechosłowacji, sprzętu i urządzeń przeznaczonych do jej obsługi. W 1960 zaproponowała w ONZ podjęcie, pod egidą tej organizacji, prac nad przygotowaniem raportu o wszechstronnych skutkach użycia broni nuklearnej; raport (z udziałem polskiego eksperta) został opracowany 1967. W 1968, z inicjatywy Polski, został opracowany podobny raport ONZ na temat następstw użycia broni biologicznej i chemicznej (przyczynił się do uchwalenia 1972 konwencji o zakazie broni biologicznej i zakończenia negocjacji nad przyjęciem 1993 układu o całkowitym zakazie produkcji tej broni). W 1963–64 rząd polski przedstawił propozycję ustanowienia w Europie Środkowej strefy zamrożonych zbrojeń nuklearnych i ograniczenia zbrojeń konwencjonalnych (tzw. plan Gomułki). Zakres terytorialny strefy miał być taki sam jak w planie Rapackiego, tj. poza terytorium wymienionych 4 państw, miał on obejmować ich wody terytorialne oraz przestrzeń powietrzną. Obszar strefy mógłby zostać poszerzony przez ewentualne przystąpienie do porozumienia jeszcze innych państw europejskich. W 1987 rząd polski przedstawił na forum KBWE memorandum (tzw. plan Jaruzelskiego) zmniejszenia zbrojeń i zwiększenia zaufania w Europie Środkowej. Zakres terytorialny strefy obejmował: Belgię, Czechosłowację, Danię, Holandię, Luksemburg, NRD, RFN, Polskę i Węgry wraz z ich wodami terytorialnymi i przestrzenią powietrzną. W 1988 plan ten został rozwinięty w oświadczeniu rządu polskiego przedstawionym w ONZ. Polskie propozycje musiały być zgodne z sowiecką strategią militarną, a tym samym uzyskać wcześniejszą aprobatę rządu rosyjskiego. Dlatego żadna z powyższych propozycji nie stała się przedmiotem poważnych negocjacji państw Wschodu i Zachodu. Mimo to odegrały one pewną rolę w dyskusji na temat bezpieczeństwa w Europie, podkreślały znaczenie nierozprzestrzeniania broni atomowej, zwiększały opozycję wobec uzbrojenia armii niemieckiej (Bundeswehry) w broń jądrową. Ułatwiły także podjęcie, począwszy od lat 70., negocjacji w sprawie rozbrojenia europejskiego (w ramach KBWE, następnie OBWE). Niektóre idee zawarte w polskich propozycjach zostały podjęte i zrealizowane poza kontynentem europejskim; pojęcie bezatomowych stref stało się uniwersalne.