Norwegia. Literatura
 
Encyklopedia PWN
Norwegia. Literatura.
Po rozkwicie IX–XIII w., XIV–XVIII w. nastąpiło zahamowanie rozwoju literatury norw., w wyniku polit. i kult. uzależnienia Norwegii od Danii. W języku norw. uprawiano jedynie twórczość lud. (ballady, baśnie), natomiast w literaturze oficjalnej używano języka duńskiego; wybitni pisarze pochodzący z Norwegii są zaliczani do przedstawicieli literatury duńskiej (np. L. Holberg). Ruch odrodzenia nar., który doprowadził do zerwania unii z Danią (1814), objął swym zasięgiem również literaturę; w procesie tym wystąpiły 2 kierunki, reprezentowane przez czołowych przedstawicieli romantyzmu norw.; jeden dążył do unarodowienia literatury przy zachowaniu więzi z silniejszą kulturowo Danią (J.S. Welhaven), drugi zmierzał do pełnego usamodzielnienia się literatury (H.A. Wergeland) opartej na elementach twórczości lud. i na średniow. tradycji. Tendencje te znalazły również odbicie w powstaniu 2 języków lit.: bokmål (zw. też riksmål), języka przeważającej części literatury norw., który powstał w wyniku norwegizacji języka duńskiego oraz nynorsk (zw. też landsmål), języka utworzonego na podstawie dawnych norw. dialektów. Odrodzenie nar., podsycane przez idee romantyzmu, rozbudziło zainteresowanie kulturą lud. i doprowadziło w latach 40. XIX w. do wydania baśni lud. (P.Ch. Asbjørnsen wraz z J. Moe).
W latach 50. XIX w. do literatury norw. zaczęły przenikać tendencje realist.; zaznaczyła się dominacja dramatu i prozy, m.in. powstała pierwsza nowocz. powieść C. Collet (1855). Do rozwoju twórczości dram. przyczyniły się próby stworzenia teatru nar. (od 1850 w Bergen, 1852–62 w Christianii, ob. Oslo), z którymi byli związani 2 najwybitniejsi dramatopisarze norw.: B.M. Bjørnson i H. Ibsen; dzięki nim literatura norw. zyskała znaczenie w świecie. Do tej wielkiej dwójki dołączyli A.L. Kielland i J. Lie uprawiający realist. powieść społeczną. Naturalizm, wzbogacony elementami psychologizmu, reprezentowała proza A. Skram i wczesna twórczość A. Garborga; tendencje naturalist. reprezentowała zwłaszcza grupa pisarzy skupiona wokół pisma „Impressionisten”, zw. Cyganerią Christiańską (gł. twórcy H. Jæger i Ch. Krohg). W latach 90. XIX w. zwyciężały tendencje nastrojowo-symbolistyczne i dekadenckie, reprezentowane gł. przez liryków: N.C. Vogta, V. Kraga i S. Obstfeldera. Światowy rozgłos zyskała neoromant. proza K. Hamsuna, wykorzystującego osiągnięcia psychologizmu i filozofii końca XIX w. Tendencje społ. w nowelistyce i powieści kontynuował H. Kinck. Twórczość dram. na przełomie wieków rozwijał H. Heiberg.
W XX-wiecznej literaturze norw. na plan pierwszy wysunęła się S. Undset, która osiągnęła świat. sukces tworząc powieści hist. i współcz.; realist. powieść społ. uprawiali m.in.: P. Egge, K. Uppdal, O. Braaten, K. Elster, N.R. Anker, J. Bojer i O. Duun. Radykalizm społ.-polit. wyrażały powieści J. Falkbergeta, dramaty J.N.B. Griega i H. Kroga oraz poezja A. Øverlanda i R. Nilsena; powieść psychol. rozwinęli: S. Hoel, A. Sandemose, T. Vesaas, C. Såndel, R. Fangen, S. Christiansen; w liryce lat międzywojennych pojawiły się tendencje zapowiadające modernizm, który rozwinął się po II wojnie świat.; do prekursorów kierunku należeli: E. Boyson, R. Jacobsen, C. Gill.
W pierwszych latach powojennych w prozie norw. dominowała problematyka rozrachunku z wojną i faszyzmem, odrodziła się też kryt. powieść społ.; reprezentowali ją m.in.: F. Alnæs, S. Evensmo, T. Nedreaas, K. Holt, F. Havrevold, Ø. Bolstad, O. Band-Hansen; na lata 50. przypadł rozkwit norw. nowelistyki (J. Borgen, T. Vesaas, N.J. Rud, T. Nedreaas); w 2. poł. lat 50. dominował tzw. realizm historyczny; reprezentowali go m.in.: Borgen, Hoel, Holt, A. Hauge, T. Stigen, J. Bjørneboe, A. Jensen; nową falę modernizmu w liryce reprezentowali: P. Brekke, E. Christie, S. Mehren, B. Nilsen, G. Johannesen; lata 60. charakteryzował rozwój powieści dokumentalnej (m.in. E. Økland, P.H. Haugen, E. Haavardsholm, D. Solstad); zaangażowanie w problematykę społ. przejawia najmłodsze pokolenie pisarzy: L. Køltzow, E. Hoem, K. Fløgstad. W latach 80. zaznaczyła się dominacja postmodernizmu prezentowanego jako nowa formacja humanist. na łamach pism, m.in. „Vindwet” i  „Samtiden”, oraz przez prozaików, gł. przez J. Kjærstada. W Polsce są przekładane utwory prozaików norw. z końca XX w., m.in.: R. Jacobsena, L.S. Christensena, H. Wassmo, E.F. Hansena, J. Gaardera. Na eur. scenach są wystawiane dramaty J. Fosse; popularnością cieszą się cykle powieściowe B. Pedersen i M. Sandemo.
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia