Norwegia. Sztuka
 
Encyklopedia PWN
Norwegia. Sztuka.
Najstarsze zabytki sztuki na terenie Norwegii pochodzą z neolitu. Z okresu wędrówek ludów znane są wyroby metal. i naczynia drewn.; z VIII–XI w. — sprzęty drewn., broń, łodzie wikingów (m.in. z Oseberg) zdobione ornamentami geom. i motywami zoomorficznymi; z XI–XIII w. pochodzą charakterystyczne drewniane kościoły tzw. stavkyrke (m.in. w Urnes, Gavmo, Borgund, w Polsce świątynia z Wang w Karpaczu), o specyficznej konstrukcji słupowej, stromych dachach i snycerskiej dekoracji. Romańska kam. architektura sakralna, rozwijająca się od XII w., ma cechy anglo-normańskie (katedra w Stavanger 1130–52, z już got. prezbiterium z ok. 1300); gł. przykładem późnego romanizmu i rozwiniętego gotyku jest katedra w Trondheim (XII–XIV w.); średniow. malarstwo ścienne i miniaturowe (lokalne szkoły w Bergen, Oslo, Trondheim) też było zależne od wpływów Anglii. Wysoki poziom reprezentuje rom. i got. rzeźba drewniana, w późniejszym średniowieczu wzbogacona importami z północnych Niemiec i Niderlandów. Brak samodzielności nar. przyniósł w XV–XVIII w. stagnację sztuki norweskiej. Architekturę renes. reprezentują twierdze (m.in. Fredrikstad), ratusz w Bergen (1550), pałac Rosendal (XVII w.), architekturę barok. — kościoły, pałace oraz budownictwo drewniane (pałac Stiftsgaarden w Trondheim, 2. poł. XVIII w.). W okresie baroku wyróżniła się twórczość rzeźbiarska w kości słoniowej M. Berga; rozwijało się malarstwo sztalugowe i monumentalne (M. Blumenthal, P. Aadnes). W architekturze końca XVIII i 1. poł. XIX w. panował klasycyzm (pałac król., giełda, uniw. w Oslo), a  2. poł. XIX w. — historyzm (teatr w Oslo); na przeł. XIX i XX w. nawiązano do tradycji budownictwa ludowego. Malarstwo nar. zapoczątkowali pejzażyści J.Ch. Dahl, T. Fearnley, ulegający wpływom niem.; malarstwo rodzajowe uprawiali A. Tidemand i C. Sundt-Hansen; w 2. poł. XIX w. w malarstwie zaznaczyły się wpływy fr., zwłaszcza impresjonizm (F. Thaulow, Ch. Krohg); świat. znaczenie miała twórczość E. Muncha, jednego z prekursorów ekspresjonizmu; współcześnie wyróżnia się malarstwo monumentalne, utrzymane w tradycjach kubizmu i konstruktywizmu (P. Krohg, A. Rolfsen, H. Soerensen) oraz nurt abstrakc., m.in. w twórczość J. Weidemanna, K. Rumohra. W rzeźbie XIX w. panował klasycyzm, którego tradycje przetrwały do pocz. XX w. (S. Sinding), wpływom symbolizmu uległ G. Vigeland (rzeźby w parku Frogner w Oslo); wyróżniała się też twórczość I. Vika, G. Utsonda, W. Rasmusena; tendencje abstrakc. przejawiały się m.in. w dziełach  R. Iserna, A. Haukelanda. Architekturę 1. poł. XX w. cechował funkcjonalizm (L. Bacher); wśród budowli na uwagę zasługują m.in. ratusz w Oslo (1933–50 A. Arneberg, M. Poulsson) i zespół obiektów sport. na przedmieściu Oslo — Holmenkollen (1963). Charakterystyczną cechą współcz. architektury norw. jest zastosowanie cegły oraz cegły w zestawieniu z betonem. Często jest także wykorzystywany tradycyjny budulec — drewno. Rozwijają się różne dziedziny architektury, m.in. budownictwo mieszkaniowe (osiedla satelitarne: np. Ullern w Oslo, Fyllingsdalen w Bergen). Wśród architektów wyróżniają się m.in.: N. Slaatto, K. Lunda, T. Eliassen, B. Lambertz-Nilssen. Do najciekawszych dziedzin norw. twórczości lud. należy tkactwo, hafty oraz snycerka. Od 2. poł. lat 70. rozwija się mecenat (dzięki funduszom przemysłu naft.), promujący twórczość lud.. (tkactwo, hafty, snycerkę) i artystów malarzy amatorów.
zgłoś uwagę
Ilustracje
Oslo, park Vigelanda fot. J. Gruszczyńska/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Munch Edvard, Chore dziecko, 1885–86 — Nasjonalgalleriet, Oslo fot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
munch. fot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Munch Edvard, Zazdrość, 1895fot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Karpacz Górny, świątynia z Vang fot. R. Borzeszkowski/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Munch Edvard, Krzyk, 1893 — Galeria Narodowa, Oslofot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Munch Edvard, Aleja w śniegu, 1906 — Muzeum Edvarda Muncha, Oslofot. Jarosław Kilian/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia