Norwegia. Teatr

Norwegia. Teatr.

Brakuje wiarygodnych danych dotyczących początków teatru norw.; informacje zawarte w sagach wskazują na istnienie widowisk dworskich już w XII w. W średniowieczu pojawiły się w Norwegii widowiska liturgiczne, ale nie ukształtowała się tradycja teatralna. W 2. poł. XVI w. wystawiano w Bergen humanist. dramaty szkolne. Od poł. XVII w. potrzebę teatru zaspokajały niem. i duńskie wędrowne trupy teatralne. Język duński stał się językiem polityki i kultury. W 1771–72 aktor niem. M. Nürenbach podjął krótkotrwałą próbę stworzenia teatru w Christianii (ob. Oslo) i udało mu się wystawić 4 komedie L. Holberga. W 1780–1830 powstało wiele amatorskich towarzystw teatr., wzniesiono też budynki pierwszych teatrów stałych; 1800 otwarto w Bergen pierwszą norw. scenę stałą Comediehuset, 1816 — teatr w Trondheim. W 1825 Szwed J.P. Strömberg zał. pierwszą norw. szkołę aktorską, a 1827 — Teatr Christianii, pierwszy zaw. teatr grający po norwesku.

W XIX w. kwestia teatru splatała się z zasadniczą dla kultury norw. dyskusją nad charakterem kultury nar., nad tym, czy miała ona powstawać w języku duńskim czy norweskim. Zwyciężyła opcja norw., czego wyrazem było m.in. utworzenie 1850 przez O. Bulla Teatru Norweskiego (Det norske Theater) w Bergen. W teatrze tym od 1851 działał jako dramatopisarz i reż. H. Ibsen; od 1857 był on dyr. artyst. Teatru Norweskiego w Christianii, grającego wyłącznie po norwesku. Teatr Norweski Bulla upadł 1863, ale powstał na nowo 1876 jako Den Nationale Scene. W 1873–77 Teatr Christianii osiągnął wysoki poziom artyst. pod kierownictwem Szweda L. Josephsona. W teatrze tym 1885–91 pracował Bjørnson, wprowadzając naturalist. reżyserię i aktorstwo. W 1899 otworzył podwoje Teatr Narodowy (Nationaltheatret), prowadzony przez Bjørnsona. Przed I wojną świat. powstał Det norske Teatret (Oslo), grający w drugim z oficjalnych języków Norwegii, nowonorw. (nynorsk), zał. przez A. i H. Arborgów; teatr przyciągnął wybitnych aktorów, zwłaszcza H.J. Nilsena, który pracował także w Bergen i podniósł w latach 30. Den Nationale Scene do rangi czołowej sceny w kraju, wystawiając m.in. sztuki P. Lagerkvista i N. Griega. W latach 60. i późniejszych nastąpił rozwój teatru w Norwegii, zarówno grającego po norw., jak i po nowonorwesku. Zapraszano do współpracy wybitnych twórców obcych, m.in. H. Tomaszewskiego. Pojawili się nowi reżyserzy, odgrywający ważną rolę w obecnym teatrze norw.: S. Winge i K. Bang-Hansen, później J. Varden, także scenografowie, m.in. J.-K. Alsaker i H. Hoff Monsen. W 1985 Det Norske Teatret zyskał nową siedzibę, jedną z najnowocześniejszych w Europie. Wyróżnili się nowi autorzy dram.: C. Loveid, E. Hoem, K. Hagerup i J. Fosse. Od 1990 w Teatrze Narodowym w Oslo odbywają się Międzynar. Festiwale Ibsenowskie.

Lech Sokół (Teatr)