Liga Narodów
 
Encyklopedia PWN
Liga Narodów, ang. League of Nations, fr. Société des Nations,
pierwsza w historii organizacja międzynar. o celach ogólnych, powołana dla rozwoju współpracy oraz zapewnienia międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa;
działalność rozpoczęła 1920, z siedzibą w Genewie. Utworzona z inicjatywy prezydenta USA T.W. Wilsona (przewidywał jej utworzenie ostatni z tzw. czternastu punktówWilsona, ogłoszonych 8 I 1918); statut Ligi Narodów nosił nazwę Paktu i został włączony jako część 1 do traktatu wersalskiego z 28 VI 1919 i do innych paryskich traktatów pokojowych po I wojnie świat.; wszedł w życie 10 I 1920. Głównym celem Ligi Narodów było zapewnienie pokoju, zapobieganie wojnom, rozwój współpracy międzynar.; członkowie byli zobowiązani do przestrzegania norm prawa międzynar. i zobowiązań międzynar., nieuciekania się do wojny, pokojowego rozstrzygania sporów; powstanie Ligi Narodów było próbą stworzenia systemu bezpieczeństwa zbiorowego. Członkami pierwotnymi Ligi Narodów były 32 państwa (w tym Polska) i 5 dominiów oraz 13 państw zaproszonych do członkostwa w Lidze (wszyscy byli wymienieni w aneksie do Paktu); USA nie ratyfikowały nigdy Paktu i nie były członkiem organizacji, chociaż delegat USA uczestniczył w obradach w charakterze obserwatora; ZSRR należał do Ligi Narodów 1934–39, Niemcy zostały przyjęte 1926, wystąpiły 1933, także Japonia (1933) i Włochy (1937) zrezygnowały z członkostwa w organizacji, aby nie ograniczać się zobowiązaniami międzynarodowymi. Głównymi organami Ligi Narodów były: Zgromadzenie, Rada i Sekretariat; w Pakcie Ligi Narodów brak było ścisłego podziału kompetencji między Zgromadzeniem a Radą, co osłabiało sprawność działania Ligi; sesje zwyczajne Zgromadzenia zwoływano co roku; przy podejmowaniu przez Zgromadzenie i Radę zasadniczych decyzji obowiązywała zasada jednomyślności. Liga zajmowała się większością aktualnych w okresie jej działania problemów polit. i utrzymaniem pokoju międzynar., m.in. rozpatrywała: spór Litwy i Polski o Wilno (1920), spory graniczne Albanii z Grecją i Jugosławią (1921), podział Górnego Śląska i realizację postanowień konferencji genewskiej w sprawie Górnego Śląska (1921–37), konflikt Grecji z Bułgarią (1925), agresję Włoch na Etiopię (1934–36), konflikt sowiecko-fiński (1939); prowadziła też prace w dziedzinie rozbrojenia: 1925 powołała komisję rozbrojeniową, a 1933 zwołała konferencję rozbrojeniową; opracowano 19 projektów konwencji międzynar., z których tylko kilka weszło w życie, m.in. konwencja w sprawie zakazu handlu kobietami i dziećmi (1921), konwencja w sprawie niewolnictwa (1926); z Ligą współpracowały Międzynar. Organizacja Pracy i Stały Trybunał Sprawiedliwości Międzynarodowej. Liga zajmowała się też rozdziałem mandatów byłych kolonii niem. i byłych terytoriów tur. (gł. między Francję i Wielką Brytanię) oraz formalnie nadzorowała ich sprawowanie; utworzony przez nią system mandatowy w praktyce nie przyczynił się jednak do przyspieszenia likwidacji kolonializmu. Wady w strukturze Ligi Narodów i sprzeczności między mocarstwami spowodowały, że Liga Narodów nie potrafiła utrzymać pokoju; nie stała się nigdy organizacją powszechną, w praktyce służyła utrzymaniu hegemonii polit. Francji i Wielkiej Brytanii. Zakończyła swą działalność wraz z wybuchem II wojny światowej, formalnie rozwiązana uchwałą Zgromadzenia z 18 IV 1946; agendy i majątek Ligi Narodów przejęła ONZ.
zgłoś uwagę
Ilustracje
Medal z okazji wejścia Polski do Rady Ligi Narodów, IX 1926fot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia