organizacje międzynarodowe
 
Encyklopedia PWN
organizacje międzynarodowe,
instytucje będące uczestnikiem stosunków międzynarodowych, powstałe jako forma współpracy międzynarodowej państw z przekształcenia konferencji międzyrządowych w trwałe związki oparte na umowie wielostronnej, których głównym zadaniem jest kształtowanie współpracy państwowej w różnych dziedzinach.
Organizacje międzynarodowe dzielą się na 2 kategorie: organizacje międzynarodowe międzyrządowe (międzypaństwowe), których członkami są państwa i organizacje międzynarodowe pozarządowe, których członkami nie są państwa, lecz związki, instytucje, osoby prawne i fizyczne z różnych państw; w stosunkach międzynarodowych organizacje międzynarodowe międzyrządowe odgrywają znacznie ważniejszą rolę niż organizacje międzynarodowe pozarządowe. Organizacje międzynarodowe międzyrządowe (międzypaństwowe), trwałe związki państwowe tworzone na podstawie umów międzynarodowych (zwane też statutami lub konstytucjami) dla osiągnięcia określonych w nich celów. Organizacje międzynarodowe powstawały od 2. połowy XIX w.; ich liczba stale wzrastała, zwłaszcza po II wojnie światowej. Wśród organizacji międzynarodowych międzyrządowych rozróżnia się: organizacje międzynarodowe o charakterze powszechnym (uniwersalnym), zmierzające do objęcia wszystkich państw (najważniejsza — ONZ), oraz organizacje międzynarodowe o charakterze regionalnym, które zrzeszają państwa regionu, części świata, ustroju lub kultury (Unia Afrykańska, Organizacja Państw Amerykańskich). Z podziałem tym krzyżuje się podział na organizacje międzynarodowe o charakterze ogólnym, których działalność obejmuje różne dziedziny stosunków międzynarodowych, oraz organizacje międzynarodowe o charakterze specjalnym, ograniczające się do określonych dziedzin — należą do nich m.in. tzw. organizacje wyspecjalizowane ONZ, są to organizacje międzynarodowe o charakterze powszechnym, działające w różnych dziedzinach, np. gospodarczej, społecznej, kulturalnej, oświatowej, zdrowia publicznego, transportu, związane z ONZ umowami, określającymi zasady ich współpracy z ONZ; ich działalność koordynuje Rada Gospodarczo-Społeczna ONZ. Należą do nich m.in. Międzynarodowa Organizacja Pracy (ILO), Organizacja Narodów Zjednoczonych ds. Wyżywienia i Rolnictwa (FAO), Organizacja Narodów Zjednoczonych ds. Oświaty, Nauki i Kultury (UNESCO), Światowa Organizacja Zdrowia (WHO), Międzynarodowy Fundusz Walutowy (IMF), Międzynarodowa Organizacja Morska (IMO). Szczególnym rodzajem organizacji międzynarodowych są organizacje o charakterze integracyjnym; mają one znacznie szersze kompetencje w stosunku do państw członkowskich; należą do nich przede wszystkim: Unia Europejska, Europejska Wspólnota Energii Atomowej (EURATOM). Organizacje międzynarodowe działają poprzez (zwykle trójstopniowe) organy: zgromadzenie, rada, sekretariat (biuro). Organizacje pozarządowe, związki, których członkami są zrzeszenia narodowe, stowarzyszenia o charakterze pozarządowym oraz osoby fizyczne lub prawne z różnych państw; działalność ich opiera się na statutach, które nie mają charakteru umów międzynarodowych (np. Liga Stowarzyszeń Czerwonego Krzyża, Światowa Federacja Związków Zawodowych, Instytut Prawa Międzynarodowego, Międzynarodowa Helsińska Federacja Praw Człowieka); niektóre z nich współpracują ściśle z organizacjami międzynarodowymi międzyrządowymi, mają przy nich tzw. status konsultacyjny.
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia