Narodowy Bank Polski

Narodowy Bank Polski (NBP),

bank centralny;

utworzony 15 I 1945, z siedzibą w Warszawie. Początkowo działał na podstawie statutu wzorowanego na statucie Banku Polskiego SA, następnie, w związku z centralizacją procesów decyzyjnych, w NBP skoncentrowano procesy kontroli nad zjawiskami i procesami pieniężnymi, marginalizując inne istniejące banki. NBP był instytucją podporządkowaną rządowi, a ściślej Ministrowi Finansów. W latach 70., mimo tendencji do decentralizacji systemu kierowania gospodarką, podejście do roli i funkcji systemu bankowego, w tym banku centralnego, nie zmieniło się. Pewien zwrot nastąpił w wyniku reformy gospodarczej 1982, kiedy stworzono formalnoprawne podstawy uniezależnienia banku od Ministra Finansów, m.in. przez wprowadzenie zasady powoływania Prezesa NBP przez sejm oraz zwiększenia samodzielności banku w zakresie polityki pieniężno-kredytowej. Faktycznie jednak NBP w dalszym ciągu realizował typowe funkcje monobanku, choć 1987 wyłączono zeń PKO, a 1988 zaczęto tworzyć dwupoziomowy system bankowy: NBP jako bank centralny oraz wydzielone z niego 9 banków komercyjnych.

Rzeczywisty przełom w polskiej bankowości nastąpił 1989. Zgodnie z nową ustawą o NBP z 1989, bank centralny zaczął pełnić właściwe dla stosunków rynkowych funkcje banku państwa, banku emisyjnego oraz banku banków, a także nadzoru bankowego. Obowiązująca od I 1998 nowa ustawa o NBP umocniła autonomię banku i stworzyła warunki do realizacji jego podstawowego celu — utrzymania stabilnego poziomu cen przy jednoczesnym wspieraniu polityki gospodarczej państwa. NBP przysługuje wyłączne prawo emisji pieniądza. Do jego zadań należy ponadto: prowadzenie obsługi bankowej budżetu państwa; opracowywanie sprawozdawczego bilansu płatniczego oraz bilansów należności i zobowiązań zagranicznych państwa; organizowanie rozliczeń pieniężnych; prowadzenie gospodarki rezerwami dewizowymi oraz działalności dewizowej w granicach określonych ustawami; regulowanie płynności finansowej innych banków oraz ich refinansowanie; kształtowanie warunków niezbędnych do rozwoju systemu bankowego i inne zadania określone ustawami. NBP, pełniąc funkcję centralnej instytucji dewizowej, czuwa nad bezpieczeństwem obrotu dewizowego oraz płynności płatniczej kraju. Realizuje politykę walutową ustaloną przez Radę Ministrów w porozumieniu z Radą Polityki Pieniężnej. NBP może emitować i sprzedawać papiery wartościowe, sprzedawać i kupować skarbowe papiery wartościowe w operacjach otwartego rynku, organizować obrót papierami wartościowymi, których jest emitentem. Jest uprawniony do obsługi pożyczek państwowych zaciąganych w drodze emisji papierów wartościowych. Może pełnić funkcję agenta finansowego rządu w zakresie zawierania i realizacji umów kredytowych oraz obsługi zadłużenia zagranicznego państwa.

Organami NBP są: Prezes, Rada Polityki Pieniężnej i Zarząd.