humanizm
 
Encyklopedia PWN
humanizm
[łac. humanus ‘ludzki’],
termin wprowadzony w XIX w. przez historyków zajmujących się badaniem przełomu średniowiecza i renesansu na oznaczenie prądu umysłowego, który — w ich rozumieniu — polegał na odrodzeniu znajomości języków i literatury klasycznej;
humanistami nazywano ludzi podejmujących studia w tych dziedzinach i kształtujących postawę życiową wg wzorca starożytnych ideałów. Badania późniejszych historyków przyczyniły się do zmiany pojęcia „humanizm”, jednak poprzednie znaczenie tego terminu utrzymuje się nadal w opinii publicznej.
Humanizm wiązał się rzeczywiście z badaniem starożytności — jednak nie polegał wyłącznie na rozwijaniu studiów klasycznych. Humanizm to nazwa prądu umysłowego i kulturalnego odrodzenia (XIV–XVI w.), przeciwstawiającego teocentrycznej kulturze średniowiecznej zainteresowanie człowiekiem i życiem ziemskim, akcentującego możliwości ludzkiego rozumu.
Ogólna nazwa koncepcji filozoficznych przypisujących człowiekowi centralne miejsce w świecie i najwyższą wartość. Termin humanizm odnosi się do wszelkiej kultury, w której dominuje wierność człowiekowi jako osobie; główną zasadą humanizmu jest chronienie relacji osobowych, polegających na akceptacji, zaufaniu lub otwartości i spodziewaniu się dobra; humanizm odznacza się troską o zapewnienie człowiekowi nieskrępowanego rozwoju osobowego; humanizm miał w historii różne wersje: absolutyzujące człowieka (humanizm antropocentryczny sofistów, marksizmu i egzystencjalizmu), uzależniające wartości człowieka od jego powiązania z Bogiem (humanizm teocentryczny, m.in. niektóre nurty personalizmu) oraz sytuujące rozumnego człowieka w pozytywnych relacjach z ludźmi i Bogiem (humanizm ewangeliczny); ważne miejsce w realizowaniu humanizmu zajmuje humanistyka jako zespół dyscyplin, których celem jest ludzkie rozumienie rzeczywistości.
Bibliografia
B. SUCHODOLSKI, I. WOJNAR Humanizm i edukacja humanistyczna, Warszawa 1988.
M. Jędraszewski W poszukiwaniu nowego humanizmu: J.-P. Sartre — E. Lévinas, Kraków 1994.
zgłoś uwagę
Ilustracje
Lekcja, miniatura francuska w Chants royaux sur la conception couronnee du Puy de Rouen, 1519 — Bibliothèque nationale, Paryżfot. Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia