sen
 
Encyklopedia PWN
sen,
fizjol. stan funkcjonalny mózgu, przeciwny do czuwania, charakteryzujący się silnie obniżoną łącznością zmysłową organizmu ze środowiskiem.
Sen to jedna z podstawowych potrzeb biologicznych, których zaspokajanie jest niezbędne dla zachowania osobnika przy życiu; podczas snu obniża się wrażliwość na niektóre bodźce, jest zniesiona aktywność ruchowa, obniża się przemiana materii, jest zwolniona częstość skurczów serca i oddechów. Sen pojawia się dopiero na pewnym szczeblu filogenetycznego rozwoju mózgu, równocześnie ze stałocieplnością, u ptaków i ssaków; występuje na przemian z czuwaniem, u dorosłych w charakterystycznym rytmie dobowym, u noworodków policyklicznie, z wieloma sekwencjami snu i czuwania w ciągu doby.
Badania z zastosowaniem elektroencefalografii (EEG) u zwierząt i ludzi wykazały, że w snie można wyodrębnić 2 fazy: wolnofalową, charakteryzującą się występowaniem w zapisie EEG fal o małej częstotliwości i wysokiej amplitudzie, oraz paradoksalną, gdy znacznej głębokości snu towarzyszy szybki rytm beta charakterystyczny dla stanu nasilonego czuwania. W obrębie fazy wolnofalowej wyodrębniono kilka okresów charakteryzujących się różną głębokością snu, od płytkiego snu wkrótce po zaśnięciu, do bardzo głębokiego snu delta, nazwanego tak od dominacji w zapisie EEG bardzo wolnych fal delta o częstotliwości poniżej 4/s. Epizody snu paradoksalnego, trwające 5–30 min, pojawiają się kilkakrotnie w ciągu nocy co ok. 90 min, pierwszy występuje po 80–100 min od zaśnięcia; u dorosłego młodego człowieka faza ta zajmuje ok. 25% czasu snu, w starszym wieku mniej, a u noworodka znacznie więcej; charakterystycznym objawem fazy paradoksalnej są szybkie ruchy gałek ocznych, które można łatwo zaobserwować u małych dzieci. Marzenia senne występują podczas snu delta i w fazie paradoksalnej, a zatem gdy sen jest najgłębszy, przy czym jest zapamiętywana treść marzeń występujących tylko podczas snu paradoksalnego. Badania na zwierzętach wykazały, że sen jest aktywnym procesem sterowanym przez wyspecjalizowane ośrodki pnia mózgu, istota tego procesu nie jest jednak znana; według niektórych danych potrzebę snu wywołują związki o budowie peptydowej, nagromadzone w organizmie podczas czuwania.
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia