grawimetria
 
Encyklopedia PWN
grawimetria
[łac. gravis ‘ciężki’, gr. metréō ‘mierzę’],
nauka zajmująca się pomiarami przyspieszenia ziemskiego (tj. natężenia pola siły ciężkości), a także ich wykorzystaniem w technice i naukach przyrodniczych;
w zakres g. wchodzą też pomiary zmian pola siły ciężkości w czasie i przestrzeni oraz pomiary wielkości będących pochodnymi wyższych rzędów potencjału pola siły ciężkości; te ostatnie wchodzą w zakres nauki zw. gradiometrią. W pomiarach wykorzystuje się też altimetrię satelitarną oraz metodę śledzenia ruchu satelity przez innego satelitę (ang. satellite to satellite tracking). Wyniki pomiarów grawimetrycznych stosuje się gł. do badania budowy wnętrza Ziemi, do wyznaczania geoidy (tj. kształtu Ziemi), a także do badania pola grawitacyjnego Ziemi w przestrzeni zewn.; pomiary zmian siły ciężkości służą też do badania ziemskich pływów. Pomiary grawimetryczne przyspieszenia ziemskiego wykonuje się przy pomocy grawimetrów.
Wartości przyspieszenia ziemskiego przyjęte za wartości odniesienia w pomiarach względnych są określane (metodami bezwzględnymi) w wybranych stanowiskach na całym świecie (których liczba stale rośnie). Pomiędzy miejscami tych stanowisk zakłada się sieci o większej gęstości punktów, w których przyspieszenia wyznacza się grawimetrami względnymi. W ten sposób powstają podstawowe sieci grawimetryczne. Taka sieć istnieje też w Polsce; obejmuje oprócz stanowisk do pomiarów względnych kilkanaście stanowisk do pomiarów bezwzględnych. Punktem odniesienia eur. i świat. sieci grawimetrycznych jest stanowisko w Międzynarodowym Biurze Miar w Sèvres pod Paryżem, gdzie okresowo wykonuje się pomiary aparatami bezwzględnymi, a także przeprowadza się sprawdzanie wszystkich aparatów do pomiarów bezwzględnych stosowanych na różnych stanowiskach na świecie.
Wyznaczanie anomalii grawimetrycznych jest wykorzystywane do badania rozkładu mas we wnętrzu Ziemi, przy poszukiwaniu kopalin (geofizyka poszukiwawcza) oraz przy opracowywaniu wyników pomiarów geodezyjnych i wyznaczaniu kształtu Ziemi (g. geodezyjna).
Pierwsze bezwzględne pomiary grawimetryczne wykonał ok. 1602 Galileusz. Polegały one na pomiarze czasu swobodnego spadku ciała. W 1687 I. Newton sformułował prawo grawitacji (Newtona prawo ciążenia). Pierwsze pomiary przyspieszenia ziemskiego za pomocą wahadła fiz. wykonał 1818 H. Kater, a pomiary względne tą metodą zapoczątkował 1887 R. Sterneck. Teoria stanowiąca podstawę metod badania kształtu Ziemi i pola siły ciężkości powstała w XVIII i XIX w. w wyniku badań prowadzonych przez C. Maclaurina, P. Laplace’a i A.C. Clairauta. Teoretyczne podstawy metody badania kształtu Ziemi wykorzystującej anomalie grawimetryczne podali G. Stokes (1820), F. Vening-Meinesz (lata 20. XX w.), M. Mołodienski (lata 50. XX w.), A. Bjerhammar (1964).
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia