barok. Muzyka
 
Encyklopedia PWN
barok. Muzyka.
Cechą charakterystyczną muzyki baroku była technika basso continuo, będąca przejawem nowych założeń tonalnych opartych na systemie dur-moll oraz określonej praktyki wykonawczej. Harmonika stała się czynnikiem konstrukcyjnym w budowie utworu, w praktyce wykonawczej zaś dużą rolę odgrywała improwizacja, istotna dla realizacji basso continuo, prowadząca do ornamentowania linii melodycznej. Jako reakcja na zawiłą polifonię renesansową, zacierającą wyrazistość tekstu, powstała monodia akompaniowana, przejawiająca się m.in. w formie recytatywu, który wraz z arią stał się podstawowym składnikiem nowej formy muzycznej — opery (J. Peri, C. Monteverdi, J.B. Lully, H. Purcell, A. Scarlatti, G.F. Händel) oraz innych form dramatycznych: oratorium (G. Carissimi, Händel, J.S. Bach), kantaty (L. Rossi, A. Corelli, Bach), pasji (H. Schütz, Bach). Monodia akompaniowana dała podstawę rozwoju faktury homofonicznej (homofonia); strukturę linii melodycznej wyznaczały tzw. figury muzyczno-retoryczne, modele melodyczno-rytmiczne o dużej motoryczności, stosowane progresyjnie, mające też znaczenie symboliczne (estetyka naśladownictwa, teoria afektów). Na intensywny rozwój muzyki instrumentalnej wpłynął tzw. styl koncertujący (przeciwstawianie jednego zespołu wykonawczego innemu, eksponowanie elementów wirtuozowskich); styl ten przyczynił się do wykształcenia specyficznej faktury utworów na różne instrumenty. Powstały nowe formy muzyczne: concerto grosso (Corelli, Händel, Bach), koncert solowy (A. Vivaldi), symfonia koncertująca (G. Torelli), sonata solowa, triowa, da camera i da chiesa; rozwinęły się formy muzyki na instrumenty klawiszowe, zwłaszcza na organy: fuga, toccata, fantazja, preludium (D. Buxtehude, J. Pachelbel, Bach); w formach tych szczyt rozwoju osiągnęła technika polifoniczna (polifonia) oparta na nowych zasadach tonalnych. Wybitnymi przedstawicielami baroku w muzyce polskiej byli m.in.: M. Zieleński, A. Jarzębski, B. Pękiel, M. Mielczewski, S.S. Szarzyński, G.G. Gorczycki. Wykształcone w muzyce baroku formy oraz typowe środki techniki kompozytorskiej stały się inspiracją tzw. nurtu neobarokowego w muzyce XX w. (P. Hindemith, M.Spisak, B. Szabelski).
Bibliografia
M. Bukofzer Muzyka w epoce baroku, Warszawa 1970;
H. Feicht Studia nad muzyką polskiego renesansu i baroku, Kraków 1980;
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia