oratorium
muz. gatunek muzyki dram., niesceniczny, z tekstem najczęściej o tematyce rel., wykonywany w kościele (poza liturgią) lub w sali koncertowej; także utwór tego gatunku;
[łac.],
oratorium
Encyklopedia PWN
składa się z partii wok. (sola, ansamble, chóry) i instrumentalnych; często zawiera partię narratora (wł. testo), objaśniającego akcję dramatu. Źródłami o. były średniow. dramaty liturgiczne, misteria i dialogowane laudy. O. powstało w 2. poł. XVI w. w Rzymie; zał. tam przez św. Filipa Neri kongregacja oratorian (Congregazione dell’Oratorio) kultywowała ten rodzaj muzyki w kaplicach modlitewnych, zw. też oratorium. Na przeł. XVI i XVII w. ustaliły się 2 typy o.: o. latino, z łac. tekstem nieliturgicznym, z przewagą partii chóralnych; o. volgare, z tekstem wł., z przewagą partii solowych; gł. twórcami oratoriów w XVII w. byli: S. Landi, D. Mazzocchi i G. Carissimi, który ustalił ostatecznie formę o. (budowa dwuczęściowa) i przejął środki operowe (recytatywy, arie, ansamble, chóry), oraz kompozytorzy szkoły neapolitańskiej. Najwybitniejsze dzieła oratoryjne w XVIII w. stworzyli J.S. Bach i G.F. Händel; następnie komponowali o. z tekstami rel. i świeckimi: J. Haydn, L. van Beethoven, w XIX w. F. Mendelssohn-Bartholdy, H. Berlioz, F. Liszt, A. Dvořák, a w XX w. A. Honegger, I. Strawinski, P. Hindemith; w Polsce komponowali o. J. Elsner, F. Nowowiejski i in., współcześnie — K. Penderecki.
