Stany Zjednoczone. Polityka społeczna

Stany Zjednoczone. Polityka społeczna.

Polityka społ. w USA jest regulowana zarówno przez ustawodawstwo federalne, jak i stanowe; specyficzną cechą amer. polityki społ. jest duże zaangażowanie w jej realizację prywatnych przedsiębiorców i pracodawców oraz filantropów, a także to, że większość kolejnych prezydentów przedstawia własny program i koncepcję tej polityki. Reformy społ. zapoczątkował F.D. Roosevelt, ogłaszając program Nowego Ładu (New Deal), który oprócz ożywienia gospodarki po Wielkim Kryzysie miał na celu wprowadzenie pewnych reform socjalnych. W 1935 uchwalono Ustawę o Zabezpieczeniu Społ. (Social Security Act) i wiele aktów dotyczących np. zawierania umów zbiorowych. Kontynuatorem reform był prezydent H. Truman, który ogłosił program Sprawiedliwego Ładu (Fair Deal), a za jego prezydentury weszła w życie m.in. ustawa o zatrudnieniu. J.F. Kennedy wysunął hasło Nowych Horyzontów (New Frontiers), zgodnie z którym gł. celem polityki społ. miała być likwidacja nędzy i nadprodukcji. L.B. Johnson z kolei wystąpił z programem tzw. Wielkiego Społeczeństwa (Great Society), mającego być społeczeństwem sprawiedliwości społ., o wysokim poziomie konsumpcji. R. Nixon ogłosił program Nowego Federalizmu (New Federalism), zawierający dążenia do zwiększenia niektórych uprawnień władz stanowych (przede wszystkim w dziedzinie podatków). J. Carter przedstawił koncepcję Nowych Założeń (New Foundations), głoszącą konieczność walki o prawa człowieka i obywatela oraz postulat powołania Nar. Służby Zdrowia, ograniczenia bezrobocia i wprowadzenia planowania społecznego. B. Clinton 1996 przedstawił program reform, zezwalający poszczególnym stanom na wprowadzanie własnych uregulowań prawnych w zakresie zasad zabezpieczenia społ. i alokacji przeznaczonych na ten cel funduszy oraz podpisał ustawę o zaostrzeniu przepisów imigracyjnych i nową ustawę o świadczeniach społ., pozbawiającą legalnych imigrantów prawa do ubiegania się o zasiłki dla bezrobotnych, o kartki na żywność i ubezpieczenia zdrowotne dla biednych.

Polityka zabezpieczenia społecznego obejmuje ubezpieczenia społ. i publiczną pomoc społ.; w ramach ubezpieczeń społ. (Social Insurance) są wypłacane: emerytury, renty dla rodziny ubezpieczonego, renty inwalidzkie, zasiłki chorobowe dla osób starszych; świadczenia te (Old Age, Survivors and Disability Insurance, OASDI) są finansowane ze składek płaconych w równej wysokości przez pracodawców i pracobiorców i nadzorowane przez władze federalne. Elementem składowym systemu OASDI jest ubezpieczenie zdrowotne, zw. programem Medicare (wprowadzone 1966), obejmujące ubezpieczenie szpitalne (Hospital Insurance) i pozaszpitalne (Medical Insurance), które jest dobrowolne i za które jest pobierana dodatkowa składka. Programem Medicare są objęci ludzie powyżej 65 roku życia oraz te osoby poniżej 65 roku życia, które przez co najmniej ostatnie 2 lata były uprawnione do pomocy społecznej. Osoby nie kwalifikujące się do uzyskiwania świadczeń z programu Medicare mogą skorzystać z programu Medicaid, którym są objęci ludzie starzy, niewidomi, niepełnosprawni i rodziny z dziećmi dotknięte bezrobociem. Program ten wchodzi w skład szerszego, uchwalonego 1972, projektu rządowego zw. Uzupełniającym Dochodem Zabezpieczeniowym (Supplemental Security Income), całkowicie finansowanego przez budżet. Pomoc dla bezrobotnych jest również regulowana w zależności od stanu. Zasady wspólne, obowiązujące we wszystkich stanach to: prawo bezrobotnego do otrzymywania zasiłku uzależnionego od wysokości ostatniej płacy pod warunkiem, że pracował, miał ciągłość zatrudnienia, że zarejestrował się jako bezrobotny i chce podjąć pracę oraz że z własnej winy nie został pozbawiony pracy; zasiłki dla bezrobotnych w większości stanów są wypłacane przez 26 tygodni. Odszkodowania z tytułu utraty zdrowia lub śmierci z powodu wypadku przy pracy zależą zwykle od wysokości płacy i są wypłacane we wszystkich stanach. Rząd federalny wypłaca odszkodowania górnikom i ich rodzinom z tytułu utraty zdrowia. W Stanach Zjednoczonych funkcjonuje również rozbudowany system różnego rodzaju ubezpieczeń prywatnych. Wydatki na zabezpieczenie społ. (2002) stanowiły 22,4% wydatków budżeu federalnego.

System państw. opieki zdrowotnej jest oparty na programach OASDI, Medicare i Medicaid; ponadto każdy obywatel indywidualnie, a przedsiębiorstwo dla swoich pracowników, może wykupić prywatne ubezpieczenie zdrowotne (premiowane ulgami podatkowymi) lub zgłosić swój akces do Organizacji Ochrony Zdrowia (Health Maintenance Organization, HMO); przynależność do HMO i opłacenie składki upoważnia do otrzymywania świadczeń med. wolnych od opłat za każdą usługę. Wydatki na ochronę zdrowia (wraz z Medicare) 2002 stanowiły 20,5% wydatków budżetu federalnego.

Polityka oświatowa. Zgodnie z konstytucją, problemy szkolnictwa leżą w gestii rządów stanowych, które z reguły znaczną część swych uprawnień przekazują lokalnym okręgom szkolnym; z tego właśnie względu system szkolny w USA jest zróżnicowany. Najbardziej powszechny jest model: 6-letnia szkoła elementarna i 6-letnia szkoła średnia, w której nauka odbywa się w 2 cyklach 3-letnich: niższym (junior high school) i wyższym (senior high school). Obowiązkiem szkolnym w większości stanów są objęte dzieci między 7 i 16 rokiem życia; nauczanie w szkołach publicznych na poziomie elementarnym i średnim jest bezpłatne. Poza szkołami publicznymi działają również szkoły prywatne, także wyznaniowe.