Estonia. Muzyka

Estonia. Muzyka.

Najstarszym przejawem muzyki estońskiej, wywodzącym się z dawnej praktyki muz. ludów nadbałtycko-fińskich, są tzw. śpiewy runiczne (runy) — epickie pieśni nawiązujące do archaicznych mitów kosmologicznych, o recytatywnej melodyce, skali wąskozakresowej, wykonywane często przez solistę i chór; prócz nich są śpiewane inne pieśni epickie i liryczne: weselne, zabawowe, pieśni pracy, kołysanki itd.; występuje w nich czasem chwiejne metrum dwu- i trójmiarowe; prócz dominującej monofonii spotyka się prymitywną wielogłosowość, opartą najczęściej na burdonie, np. w południowo-wschodniej Estonii (rejon Setu) niski głos chóru (torre) wtóruje górnemu głosowi solisty (kille); późniejsze pieśni lud. ukształtowały się pod wpływem kultury muz. sąsiednich narodów, zwłaszcza kultury niem., łot., litew., fińskiej, szwedz., także ros. i pol., a w XIX w. pod wpływem niem. i est. muzyki profesjonalnej (budowa zwrotkowa, tonalność dur-moll, akompaniament instrumentów); do lud. instrumentarium należą m.in.: drumla, dudy, różnego rodzaju piszczałki, trąby pasterskie, rogi, instrument strunowy kannel. Po opanowaniu w XIII w. przez Krzyżaków terenów dzisiejszej Estonii pojawiły się tam katol. pieśń kośc., od XIV w. wprowadzano do kościołów organy, w miastach kwitła też muzyka świecka; w okresie reformacji kultywowano protest. pieśni i chorał; w XVIII w. działały kapele magnackie, 1784 założono w Tallinnie teatr amatorski, wykonujący m.in. singspiele w języku estońskim; w XIX w. powstały liczne chóry i towarzystwa śpiewacze, odtąd jest pielęgnowana swoista dla Estonii tradycja muzyki chóralnej, wyrażająca się zwłaszcza w festiwalach zw. świętami pieśni (pierwsze odbyło się 1869, ostatnie — 1990 i zgromadziło chóry liczące 50 tys. czł. oraz 200 tys. słuchaczy); pierwsi rodzimi kompozytorzy, absolwenci ros. i niem. konserwatoriów, tworzyli gł. muzykę chóralną; pod koniec XIX w. pojawiły się pierwsze estońskie utwory orkiestrowe (Uwertura, Koncert fortepianowy R. Tobiasa); 1900 A. Lätte zał. w Jurjewie (ob. Tartu) orkiestrę symfoniczną; twórcą pierwszej estońskiej symfonii (1908) i opery (Lembitu tütar 1908) był A. Lemba; twórczość chóralną kontynuowali M. Saar i C. Kreek; 1919 założono wyższe szkoły muz. w Tartu i Tallinnie; w ośr. tych działali kompozytorzy: H. Eller i A. Paap; podczas II wojny światowej tworzyli kompozytorzy chóralni: R. Päts, T. Vettik, A. Karindi; 1944 wielu muzyków opuściło Estonię, m.in. do Szwecji wyjechał E. Tubin, symfonik i twórca pierwszego estońskiego baletu (Kratt 1943); w 2. poł. lat 50. pojawiło się nowe pokolenie kompozytorów: E. Tamberg, J. Rääts, K. Sink, V. Tormis, w latach 70.: L. Sumer, R. Kangro, E.-S. Tüür; świat. rozgłos zdobyła twórczość A. Pärta (od 1980 mieszkającego w Berlinie).