Dolby systemy

Dolby systemy,

systemy stosowane w urządzeniach do zapisu i odtwarzania dźwięku umożliwiające uzyskanie dźwięku o wysokiej jakości;

obejmują systemy redukcji szumów, stosowane w torze fonicznym analogowych urządzeń elektronicznych (przede wszystkim w urządzeniach do rejestracji dźwięku na taśmie magnet., gł. w magnetofonach i magnetowidach kasetowych) oraz tzw. systemy dźwięku przestrzennego, tworzone początkowo na potrzeby kinematografii, później też tzw. kina domowego. Nazwa systemów pochodzi od nazwy wytwarzającej je firmy: Dolby Laboratories, zał. 1965 w Londynie przez amer. inż., R. Dolby’ego; podobne systemy wytwarzono również w innych firmach.

Dotychczas opracowano wiele odmian i modyfikacji systemów redukcji szumów: Dolby A (pierwszy system Dolby, oprac. 1966) — zbudowany z wykorzystaniem kompandorów, odznaczający się pasmem akustycznym podzielonym na 4 podzakresy i umożliwiający obniżenie poziomu szumu (o ok. 10 dB) w całym zakresie fal akustycznych; ze względu na znaczny stopień złożoności układu i wysoką cenę był stosowany tylko w urządzeniach profesjonalnych; Dolby B (1969) — prostszy i dużo tańszy, przeznaczony do urządzeń powszechnego użytku (świat. standard w latach 70.), umożliwiający obniżenie poziomu szumu (o ok. 6–10 dB) w zakresie częst. powyżej 4 kHz (tj. w górnej części pasma akustycznego); Dolby C (1980) — umożliwiający obniżenie poziomu szumu (o ok. 20 dB) w zakresie częst. akustycznych powyżej 1 kHz; Dolby S (1990) — najdoskonalszy z systemów Dolby (o pasmie akustycznym podzielonym na 3 podzakresy, w których sygnał jest przetwarzany niezależnie za pomocą 5 oddzielnych procesorów), pozwalający na obniżenie poziomu szumu w całym zakresie częst. akustycznych (o 24 dB w zakresie częst. wysokich i średnich oraz o co najmniej 10 dB w zakresie częst. niskich); zawiera układy przeciwdziałające efektowi nasycenia taśmy magnet. (namagnesowanie), wynikającemu z nadmiernego wzrostu amplitudy sygnału; jakość odtwarzania dźwięku z taśmy magnet. w magnetofonach najwyższej klasy z tym systemem zbliża się do jakości uzyskiwanej z odtwarzaczy płyt kompaktowych. Obecnie układy redukcji szumów systemów Dolby są wytwarzane wyłącznie w postaci scalonej. Upowszechnienie cyfrowych systemów zapisu i odczytu dźwięku (CD, DAT) znacznie zmniejszyło zakres stosowania systemów redukcji szumów.

Systemy dźwięku przestrzennego są systemami wielokanałowego zapisu i odtwarzania dźwięku, mającymi zapewnić słuchaczowi jak najwierniejszy jego odbiór. Podczas odtwarzania sygnały foniczne, odpowiadające poszczególnym kanałom fonicznym, są kierowane do odpowiednich głośników (lewy — L, ang. Left, centralny — C, ang. Central, prawy — R, ang. Right i dookolny — S, ang. Surround). Znane są systemy: Dolby Stereo (pierwszy system dźwięku przestrzennego, oprac. 1976 na potrzeby kinematografii) — system analogowy, wykorzystujący 4 kanały foniczne: L, C, R, S, zapisane na ścieżkach dźwiękowych taśmy film.; podczas emisji filmu zapisane dane są dekodowane przez specjalny procesor sygnałowy (dekoder), a uzyskane sygnały są kierowane do głośników, przy czym głośnik kanału centralnego ma zapewnić prawidłowość przestrzennego odtwarzania dźwięku, a para głośników kanału dookolnego — przekazywanie efektów specjalnych; Dolby Surround (1982) — analogowy system trójkanałowy (L, R, S), umożliwiający odtwarzanie dźwięku, zapisanego w formacie Dolby Stereo, w warunkach domowych, tj. przy wykorzystaniu domowych stereofonicznych urządzeń audiowizualnych (np. telewizora, magnetowidu), wyposażonych w odpowiedni dekoder oraz 2 pary głośników: głośniki L i R (umieszczone z przodu) i głośniki S (umieszczone z tyłu); Dolby Surround Pro Logic (1987) — system analogowy czterokanałowy (L, C, R, S), przeznaczony do odtwarzania dźwięku w warunkach domowych; Dolby Digital (oprac. 1992 do celów kinematografii, 1995 wprowadzony do użytku domowego), początkowo nazywany Dolby AC-3 (ang. Audio Code no. 3) — system cyfrowy o 5 kanałach (L, C, R, S-lewy i S-prawy), przenoszących sygnały o częst. od 3 Hz do 20 kHz, i dodatkowym 6. kanale przenoszącym sygnały o częst. 3–100 Hz; powszechnie wykorzystywany m.in.: w kinematografii, systemach DVD, konsolach gier elektronicznych, multimedialnych programach komputerowych.

Mirosław Rusek