magnetofon

magnetofon

[gr.],

urządzenie do zapisywania (rejestracji) na taśmie magnet. (magnetyczny zapis) i odczytywania z niej sygnału fonicznego (dźwięku przetworzonego na sygnał elektr.);

produkowane są też m. dokonujące tylko zapisu (zapisywacze, rejestratory) lub odczytu (odtwarzacze) sygnału fonicznego. Zależnie od rodzaju zapisywanego sygnału (analogowy lub cyfrowy) rozróżnia się m. analogowe i cyfrowe.

W m. analogowym sygnał zapisywany na taśmie doprowadza się do wejścia m. z mikrofonu, gramofonu, odbiornika radiowego, drugiego m. lub innego źródła sygnału. Głównymi częściami m. analogowego są: zespół głowic magnet. (zazwyczaj kasującej i tzw. uniwersalnej zapisująco-odczytującej, w m. wyższej klasy — kasującej, zapisującej i odczytującej), elektr. mechanizm transportu taśmy (zawierający jeden lub kilka silników elektr.), układy elektroniczne (m.in. wzmacniacze zapisu i odczytu, generator prądów podkładu i kasowania), konstrukcja nośna; we wspólnej obudowie znajduje się jeszcze zazwyczaj głośnik, a niekiedy też mikrofon. Podczas zapisu i odczytu taśma przesuwa się przed czołem głowic magnet. z określoną stałą prędkością (np. w m. kasetowych standardowo — 4,76 cm/s); przewijanie taśmy (w tył lub w przód) odbywa się ze znacznie większą prędkością, przy czym taśma jest wówczas odsunięta od czoła głowic. Wiele obecnie wytwarzanych m. zawiera specjalne układy, np. redukcji szumów (Dolby systemy), stabilizacji prędkości przesuwu taśmy i in. Ważniejszymi parametrami tych m. są: rodzaj zastosowanej taśmy magnetycznej, pasmo przenoszenia, czułość i impedancja wejściowa, dynamika sygnału, poziom szumów (stosunek natężenia sygnału do szumu), współczynnik zawartości harmonicznych (widmo sygnału), wielkość nierównomierności przesuwu taśmy.

M. analogowe dzieli się m.in. na: szpulowe i kasetowe (1- lub 2-kieszeniowe), stereofoniczne i monofoniczne, sieciowe i bateryjne (lub bateryjno-sieciowe), pomiarowe i do specjalnych zastosowań, jedno- i wielościeżkowe (zwykle 2- lub 4-ścieżkowe); m. te są produkowane w różnych klasach, od popularnych (m. powszechnego użytku), przez Hi-Fi, do profesjonalnych (zazwyczaj m. studyjne, reporterskie). M. wyposażony w tuner radiowy nosi nazwę radiomagnetofonu.

M. cyfrowy jest urządzeniem dużo bardziej złożonym od m. analogowego, tak pod względem budowy, jak i zasady działania. Zawiera układy przetwarzania analogowo-cyfrowego i cyfrowo-analogowego, a także rozbudowane układy kodowania i dekodowania oraz kontroli i korekcji błędów. Cyfrowy sygnał foniczny jest podawany do kodera, gdzie powstaje kompleksowy sygnał cyfrowy, zawierający nie tylko przetworzony sygnał dźwiękowy, ale i sygnały pomocnicze, służące m.in. do rozpoznawania parametrów zapisu. Zapis sygnału cyfrowego na taśmie magnet. może być realizowany w sposób pośredni lub bezpośredni. W m. cyfrowym o zapisie pośrednim sygnał cyfrowy jest przetwarzany na sygnał harmoniczny o modulowanej częst. i zapisywany za pomocą głowic umieszczonych w wirującym bębnie (m. cyfrowy z głowicami wirującymi, symbol R-DAT, od ang. Rotary heads–Digital Audio Tape recorder). W m. cyfrowym o zapisie bezpośrednim sygnał cyfrowy jest dzielony na ciągi składowe, zapisywane na oddzielnych, równoległych ścieżkach za pomocą nieruchomej głowicy wielościeżkowej (m. cyfrowy z głowicą nieruchomą, symbol S-DAT od ang. Stationary heads–Digital Audio Tape recorder). Do tych ostatnich m. zalicza się m. DCC (ang. Digital Compact Cassette), który odznacza się jakością dźwięku porównywalną z jakością dźwięku odtwarzanego z płyt CD, dynamiką większą od 105 dB, pasmem częst. 5–22 000 Hz; może on być używany do odtwarzania nagrań ze zwykłych analogowych kaset CC (kaseta magnetofonowa).

Za datę powstania m. uważa się rok 1935, kiedy na Wystawie Radiotechn. w Berlinie pokazano urządzenie, opatentowane pod nazwą Magnetophon (skonstruowane 1934 w niem. koncernie AEG), rejestrujące dźwięki na taśmie papierowej pokrytej warstwą magnet.; w następnych latach udoskonalano to urządzenie, wprowadzając kolejno: głowice ferrytowe (1940, w firmie Philips), system kasetowy (1963, w firmie Philips), układy redukcji szumów, sterowanie mikroprocesorowe. Prace nad m. cyfrowym rozpoczęto w końcu lat 60. w USA, Japonii i Wielkiej Brytanii; w ich wyniku niemal równocześnie skonstruowano (1972) m. oparte na obu (pośrednim i bezpośrednim) systemach zapisu. Dalszy rozwój m. cyfrowych przebiegał przede wszystkim w kierunku zastosowań profesjonalnych. Pierwsze m. cyfrowe powszechnego użytku pojawiły się 1987 na rynku jap.; szerokiemu ich rozpowszechnianiu przez długie lata ostro sprzeciwiały się firmy fonograficzne, obawiające się utraty swoich zysków ze względu na możliwość bezkarnego wielokrotnego kopiowania nagrań ze źródeł cyfrowych (np. płyt kompaktowych). Problem ten radykalnie rozwiązano 1989, wprowadzając bardzo skuteczny system zabezpieczający, tzw. SCMS (ang. Serial Copy Managment System), przeciwdziałający wykonaniu więcej niż jednej kopii nagrania. Silną konkurencją dla m. cyfrowych stają się obecnie urządzenia typu Mini Disc oraz nagrywarki CD.

Mirosław Rusek