Czechy. Polonia i Polacy

Czechy. Polonia i Polacy.

Na mocy decyzji Konferencji Ambasadorów w Spa VII 1920 w granicach Czech znalazły się tereny zamieszkane przez ok. 100 tys. Polaków (gł. na Śląsku Cieszyńskim); byli oni zatrudnieni zwłaszcza w rolnictwie, hutnictwie (Trzyniec) i górnictwie (Ostrawsko-Karwińskie Zagłębie Węglowe). Polacy przejawiali dużą aktywność w życiu społ.-polit. i kult.; 1921 powstało Tow. Nauczycieli Pol., 1935 — Rada Nacz. Polaków, 1938 — Związek Polaków (J. Buzek), działała Macierz Szkolna (P. Feliks); młodzież pol. jednoczyła się w ZHP i Związku Młodzieży Pol. „Jedność”; do ważniejszych organizacji polit. należały: Związek Śląskich Katolików, SL i Pol. Socjalist. Partia Robotnicza (E. Chobot, J. Badura); rozwijał się ruch spółdz. i oświat.; wychodził „Dziennik Polski”, „Głos Robotniczy i Włościański” (organ Oddziału Pol. KPCz). W czasie II wojny światowej, w walce z okupantem i w wyniku akcji eksterminacyjnej, ludność pol. w Czechach poniosła znaczne straty; Polacy uczestniczyli w ruchu oporu, który na Śląsku Cieszyńskim był powiązany ze strukturami konspiracji na Górnym Śląsku. W 1947, po podpisaniu umowy o współpracy między Polską a Czechosłowacją, pozwolono utworzyć Polski Związek Kulturalno-Oświatowy (PZKO) oraz Stow. Młodzieży Pol., zezwolono też na działalność pol. klubów sport.; działalność wznowiły szkoły pol. i teatr pol. w Czeskim Cieszynie; 1952 pol. organizacje młodzieżowe zlikwidowano, pozostał tylko PZKO, sterowany przez władze komunistyczne. Obecnie wznawiają działalność takie organizacje międzywojenne, jak Harcerstwo Pol. (1990), Stow. Młodzieży Pol. (1990), Tow. Nauczycieli Pol. (1990), Macierz Szkolna (1991), stowarzyszenia dziennikarzy (1989) i literatów (1990); powstała Rada Polaków, organ reprezentujący interesy Polaków mieszkających w Czechach, i Fundacja „Zaolzie”, zrzeszająca Polaków z Zaolzia mieszkających w wielu krajach Europy. Najważniejszymi czynnikami dla zachowania polskości są: prasa pol. (m.in. „Głos Ludu”, „Zwrot”, „Ogniwo”, „Jutrzenka”, „Przyjaciel Ludu”), Scena Pol. Teatru Czesko-Cieszyńskiego, oddzialy pol. w bibliotekach publicznych (ok. 70), nabożeństwa w języku pol., szkolnictwo z pol. językiem wykladowym.