Austria. Sztuka

Austria. Sztuka.

Najwcześniejsze zabytki na terenie Austrii pochodzą z paleolitu (Wenus z Willendorf). Wpływy kultury rzymskiej zaznaczają się od 2. poł. I w. p.n.e. Chrystianizacja kraju od VII w. spowodowała budowę licznych kościołów i klasztorów. W rzeźbie i malarstwie miniatorskim zaznaczyły się silne wpływy irl. (Codex Millenarius z Kremsmünster, kielich Tassila ok. 770). W XI–XII w. powstawała architektura rom. (bazyliki w Salzburgu, Gurk, kościoły klasztorne w Zwettl, Lilienfeld, Heiligenkreutz, Seckau), w tym także charakterystyczne okrągłe lub poligonalne kaplice cmentarne — karnery. Ważnym ośr. miniatorstwa był w XII w. Salzburg; malowidła ścienne pojawiły się w Lambach, Purgg, Klosterneuburgu, Gurk. Czołowym zabytkiem złotnictwa jest ołtarz zdobiony emaliami Mikołaja z Verdun w Klosterneuburgu (1181). Gotycką architekturę od 4. ćwierci XIII w. reprezentują: trzynawowe bazyliki i kościoły halowe, od XIV w. — wzbogacone układy z transeptami i wieńcami kaplic (katedra Św. Szczepana w Wiedniu). Około 1400 pojawił się tzw. styl miękki w malarstwie i rzeźbie; w 2. poł. XV w., nastąpił rozwój ekspresyjnych form późnogot. (tzw. styl łamany), wpływ realizmu niderl. na malarstwo i grafikę; wybitni rzeźbiarze: J. Kaschauer, H. Multscher, M. Pacher, malarze: K. Leib, F. Rueland st.. W XVI w. renesans (wpływy wł.) występuje jednocześnie z późnym gotykiem — liczne przebudowy zamków i pałaców (Rosenburg, Ambras); w malarstwie znaczenie uzyskała tzw. szkoła naddunajska (F. Rueland mł., A. i E. Altdorfer, W. Huber); gł. dzieło rzeźbiarskie — grobowiec ces. Maksymiliana I w Innsbrucku (m.in. P. Vischer, S.L. Magt). W 1580–1620, za rządów ces. Rudolfa II, nastąpił rozkwit międzynar. manieryzmu w ośr. dworskich. Początki sztuki barok. zaznaczyły się w 1. poł. XVII w. pod wpływem wł. (katedra w Salzburgu). Rozkwit baroku nastąpił w końcu XVII w. i w XVIII w.; wyróżnili się architekci: J. Fischer von Erlach (Schönbrunn, kościół Karola Boromeusza w Wiedniu), J. Prandtauer (opactwo w Melku), J.L. von Hildebrandt (Belweder w Wiedniu); rzeźbiarze: L. Mattielli, G.R. Donner, B. Moll, F.X. Messerschmidt; malarze: J.M. Rottmayer, D. Gran, P. Troger, M. i B. Altomonte, F.A. Maulbertsch. W 1. poł. XIX w. w architekturze panował surowy klasycyzm, w 2. poł. XIX w. — historyzm (zabudowa Ringu w Wiedniu, 1856–88), w malarstwie — ewolucja od klasycyzmu (J.B. Lampi, P.F. Krafft), przez nazarenizm (J. Füchrich), romantyzm (M. von Schwind), do malarstwa hist. (H. Makart) i realizmu (G.F. Waldmüller, R. Alt). Początki sztuki nowocz. wiązały się z Secesją Wiedeńską (architekci: O. Wagner, J. Hoffman, J. Olbrich; rzeźbiarz A. Hanak, malarz G. Klimt). W XX w. działali: w architekturze — A. Loos (pionier zastosowania żelbetu w budownictwie), w rzeźbie — F. Wotruba, J. Arzamidis, J. Pilhofer, K. Prantl, w malarstwie — ekspresjoniści, E. Schiel, O. Kokoschka i (po II wojnie świat.) Hundertwasser (właśc. F. Stowasser). Sztukę współcz. reprezentują także: C. Stenvert, M. Lassnig, W. Hollegha, G. Kumpf, J. Mikl, A. Rainer, C.L. Attersee, A. Klinkan i H. Schmalix. Austriacka sztuka lud. zachowuje wiele tradycyjnych elementów, zwłaszcza w architekturze (kamień, drewno), tkaninach, rzeźbie i malarstwie; widoczne liczne powiązania ze sztuką lud. sąsiednich krajów (również słow.).

Kokoschka Oskar, Most Karola, 1934 — Národní galerie, Praga

Wiedeń, katedra pw. Św. Szczepana (Austria)

Wiedeń, Schönbrunn (Wiedeń)

Wiedeń, Pawilon Secesji, 1898 (Austria)

Klimt Gustaw, Portret Adeli Bloch-Bauer, 1907 — Βsterreichische Galerie, Wiedeń

Kokoschka Oscar, Adela Astaire, 1926 — Kunsthaus, Zurych

Wiedeń, ogród przed Górnym Belwederem

Wiedeń, rzeźba sfinksa przed pałacem Górnego Belwederu

Wiedeń, kościół Św. Karola Boromeusza, 1716–37, wg projektu Johanna Bernharda Fischera von Erlach, ukończony przez syna Josefa Emanuela.

Klimt Gustav, Pocałunek, 1907–08 — Wiedeń, Βsterreichische Galerie Belvedere