Austria. Literatura
 
Encyklopedia PWN
Austria. Literatura.
Literatura austr. od początku jest związana wspólnotą językową i hist. z literaturą niem., ma jednak specyficzne cechy. Wspólne pierwsze zabytki z IX w. mają charakter rel.; działalność lit.-rel. była prowadzona zwłaszcza w klasztorach w Melk i Salzburgu. W XII w. rozwój kultury rycersko-dworskiej zaznaczył się na terenach austr. wysokim poziomem artyst. poezji, zw. Minnesangem (minnesingerzy), w południowych Niemczech i w Austrii pojawiły się eposy bohaterskie (Pieśń o Nibelungach, przeł. XII i XIII w.). Od schyłku średniowiecza rozwijała się poezja mieszczańska, tzw. Meistersang (meistersingerzy) i dramat (widowiska pasyjne). W epoce odrodzenia Wiedeń stał się ostoją myśli katol. (w przeciwieństwie do żywych idei reformacji w północnych Niemczech) oraz ważnym ośr. działalności humanistów, z ich duchowym przywódcą C. Celtisem, uczonym, poetą, dramaturgiem, oraz jego uczniem J. von Wattem. Dla życia lit. okresu baroku reprezentatywny stał się dramat nowołac., popularyzowany przez teatr kolegiów jezuickich, oraz opera oparta na wzorach wł.; typowym przykładem niem. prozy barok. stały się kazania i utwory satyr. Abrahama a Santa Clara. Po pewnym regresie kultury lit. w okresie oświecenia, w 1. poł. XIX w. literatura austr. osiągnęła ponadlokalne znaczenie; okres świetności przeżywał zwłaszcza dramat, którego najwybitniejszym reprezentantem był F. Grillparzer, nawiązujący do wzorów antycznych; z tradycjami wiedeńskiego teatru lud. byli związani mistrzowie farsy: F. Raimund i J.N. Nestroy; w liryce uznanie zdobył romantyk N. Lenau. W 2. poł. XIX w. mistrzami nowelistyki okazali się F. Halm oraz A. Stifter (gł. reprezentant literatury biedermeierowskiej); w realist. poetyce tworzyli, podejmując m.in. tematykę wiejską i regionalną, L. Anzengruber, P. Rosegger i M. von Ebner-Eschenbach. Przełom XIX i XX w. zaznaczył się słabym zainteresowaniem twórców Młodego Wiednia naturalizmem, do rozkwitu impresjonizmu i symbolizmu przyczynili się zwłaszcza: H. Bahr, R. Beer-Hofmann, A. Schnitzler, P. Altenberg, H. von Hofmannsthal, R.M. Rilke. Czołowymi reprezentantami ekspresjonizmu byli: G. Trakl (prekursor), F. Werfel, O. Kokoschka, F.T. Csokor. Małe utwory lit., zwłaszcza kryt. felieton, rozwinęli K. Kraus i A. Polgar. W latach międzywojennych aktualny stał się temat tożsamości nar., podejmowany także po II wojnie świat.; do rozwoju prozy przyczyniły się osiągnięcia artyst. J. Rotha, F. Kafki, R. Musila, H. Brocha, E. Canettiego, A.P. Gütersloha, H. von Doderera; popularność zdobyli m.in.: S. Zweig, J. Wassermann, F. Terberg; po nowatorskie rozwiązania w dramacie sięgnęli F. Bruckner oraz Ö. von Horváth. Po II wojnie świat. oprócz wybitnych prozaików starszej generacji tworzyli, nawiązując m.in. do nar. historii i dokonując obrachunku z faszystowską przeszłością, G. Saiko, A. Lernet-Holenia, F. Tumler, J.O. Tauschinski, G. Fritsch, H. Eisenreich, a także dramaturdzy, m.in. F. Hochwälder, H. Weigel. Na kierunek rozwoju poezji wpłynęli, debiutujący w nurcie surrealizmu — P. Celan, M. Hölzer, H.C. Artmann, poezję eksperymentalną tworzyli E. Jandl i F. Mayröcker, lirykę refleksyjną reprezentowali m.in. Ch. Busta, Ch. Lavant, a zaangażowaną — E. Fried. Do generalnego przewrotu pojęć estetycznych przyczynili się przedstawiciele awangardowych grup lit., w latach 50. Wiener Gruppe (H.C. Artmann, F. Achleitner, K. Bayer, G. Röhm, O. Wiener), w latach 60. i 70. — Forum Stadtpark z Grazu (P. Handke, W. Bauer, G. Jonke, B. Frischmuth). Proza, zwłaszcza powieść, obejmowała kilka nurtów tematycznych: obyczajowy (m.in. J. Ebner, M. Haushofer), społ. (M. Scharang, F. Innerhofer, G. Wolfgruber), egzystencjalny (I. Bachmann), psychol. (Th. Bernhard, G. Roth), a także typowo austr. fantastyczny (m.in. H. Rosendorfer); w latach 80. miejsce tematyki zaangażowanej zajęła sfera przeżyć prywatnych i autobiografizm; nową dramaturgię reprezentują m.in.: W. Bauer, P. Handke, Th. Bernhard, P. Turrini. Jednym z ciekawszych zjawisk w literaturze lat 90. była twórczość eseistyczna i prozatorska R. Menassego, podejmującego próbę przedstawienia społ. historii literatury austr. oraz objaśnienia skomplikowanego stosunku pisarzy austr. do własnego kraju. Ośrodkami życia lit., oprócz Wiednia, stały się Graz i Salzburg.
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia