tureckie ludy

tureckie ludy,

grupa ludów spokrewnionych językowo, lecz zróżnicowanych pod względem kulturowym.

zamieszkują rozległe obszary rozciągające się od południowo-wschodniej Syberii (Jakuci) poprzez Azję Środkową (Ałtajczycy, Chakasi, Kirgizi, Kazachowie, Karakałpacy, Ujgurzy, Uzbecy, Turkmeni), wschodnią część Niz. Wschodnioeuropejskiej (Tatarzy, Czuwasze, Baszkirzy) oraz Kaukaz (Azerbejdżanie, Kumycy oraz Nogajowie, Bałkarzy i in.), aż do Azji Zachodniej i Bałkanów (Turcy), gł. w Azerbejdżanie, Tadżykistanie, Uzbekistanie, Kazachstanie, Turcji oraz w Chinach, Afganistanie, Iranie, Bułgarii, Rumunii; kolebką ludów tureckich są stepowo-górskie tereny Azji Środkowej, gdzie zorganizowani w liczne plemiona prowadzili koczowniczy tryb życia; pierwszym organizmem państwowym ludów tureckich był powstały w VI w. turecki kaganat z centrum na terenie obecnej Mongolii, a po jego upadku (745) państwa: Ujgurów, Kirgizów, Oguzów i Karłuków; rozwojowi państwowości towarzyszyła ekspansja w kierunku zachodnim i turcyzacja ludów iranojęzycznych; w poszukiwaniu pastwisk dla swoich stad przemieszczali się począwszy od IX w. na tereny stepów nadwołżańskich (Chazarowie, Połowcy, zw. też. Kipczakami, Pieczyngowie i Uzowie) oraz począwszy od X w. poprzez Iran do Anatolii (Oguzowie) — wywodzą się z nich Turcy seldżuccy (Seldżucy), twórcy sułtanatu konijskiego, i Turcy osmańscy, założyciele dynastii panującej do 1922; począwszy od X w. wśród ludów tureckich rozpowszechnił się dominujący do dziś islam sunnicki, który wyparł wcześniejsze religie (animizm, mazdaizm, nestorianizm, buddyzm).