spław,
przewóz towarów w dół rzek;
spław
Encyklopedia PWN
najtańszy i najszybszy środek transportu towarów ciężkich od czasów najdawniejszych aż do rozpowszechnienia kolei. Na ziemiach polskich stosowany już we wczesnym średniowieczu (spław soli Wisłą i Bugiem X–XI w.), od końca XIV w. podstawowa forma transportu towarów przeznaczonych na eksport; początkowo główną rolę odgrywał spław drewna, w 2. połowie XV–XVIII w. — zboża, dominujący zwłaszcza na: Wiśle, Odrze, Warcie i Sanie; na Bugu, Niemnie i Dźwinie, większą rolę odgrywał spław towarów leśnych i drewna; na rzekach portowych ponawiano zakazy wznoszenia przeszkód utrudniających spław (zwłaszcza: 1447, 1557, 1578). Do 1. połowy XVI w. organizacją spławów zajmowali się głównie mieszczanie, później coraz większego znaczenia nabierał spław organizowany przez magnatów i szlachtę, niekiedy także średniozamożną. Do spławów używano łodzi i tratw; spośród łodzi największe były szkuty, komięgi i dubasy, mniejsze — lichtany, baty i łódki; tratwy, zbijane z pni na bindugach, płynęły poruszane jedynie prądem wody; na ogół statki (oprócz szkut, przystosowanych także do żeglugi w górę rzeki) i tratwy sprzedawano w morskich portach na drewno. Spław towarów rozpoczynano na wiosnę z „pierwszą wielką wodą”, jego nasilenie zmniejszało się w lecie i ponownie wzrastało od września (nowe zbiory); załogę stanowili flisacy; spław wiślany zatrudniał kilkadziesiąt tysięcy osób; szacuje się, że na wszystkich rzekach Rzeczypospolitej w XVI w. ze spławu żyło ok. 100 tysięcy osób. W XIX w. rozwój kolei ograniczył rolę spławu, który najdłużej utrzymał się w dorzeczu Narwi i Sanu (drewno); spław odrzański obejmował w XIX w. głównie transport węgla do Szczecina.
