Wisła

Wisła,

najdłuższa rzeka w Polsce i druga pod względem wielkości dorzecza (po Newie) w zlewisku Morza Bałtyckiego;

Położenie w państwie: Polska

Ujście: uchodzi do akwenu: Bałtyckie, Morze

Długość: 1 048 km (od źródeł Czarnej Wisełki, 1045 od źródeł Białej Wisełki)

Powierzchnia dorzecza: 194,4 tys. km² (w Polsce 168699, bez delty)

Przepływ średni: 1 080 m³/s (1951-90 przy ujściu; 449 w środk. biegu (Zawichost); 1090 - w dolnym (Tczew))

Główne rzeki zasilające: Pszczynka, Gostynia, Przemsza, Prądnik, Dłubnia, Szreniawa, Nidzica, Nida, Czarna, Koprzywianka, Opatówka, Kamienna, Iłżanka, Radomka, Pilica, Jeziorka, Bzura, Skrwa (Południowa), Zgłowiączka, Brda, Wda, Wierzyca, Motława, Iłownica, Soła, Skawa, Raba, Uszwica, Dunajec, Breń, Wisłoka, Łęg, San, Sanna, Wyżnica, Chodelka, Kurówka, Wieprz, Okrzejka, Wilga, Świder, Narew, Skrwa (Północna), Drwęca, Osa

Główne miejscowości: Wisła, Ustroń, Skoczów, Strumień, Oświęcim, Kraków, Niepołomice, Baranów Sandomierski, Tarnobrzeg, Sandomierz, Zawichost, Kazimierz Dolny, Puławy, Dęblin, Czersk, Góra Kalwaria, Warszawa, Zakroczym, Wyszogród, Płock, Dobrzyń nad Wisłą, Włocławek, Nieszawa, Ciechocinek, Toruń, Solec Kujawski, Bydgoszcz, Chełmno, Świecie, Grudziądz, Nowe, Kwidzyn, Gniew, Tczew, Gdańsk

Bierze początek na stokach Baraniej Góry (Beskid Śląski); za źródłowy potok przyjmuje się Czarną Wisełkę, wypływającą na wysokości 1107 m; drugim potokiem źródłowym jest Biała Wisełka. Poniżej połączenia się potoków źródłowych, w granicach miasta Wisła (w Czarnem), zapora i zbiornik retencyjny. Pod Ustroniem Wisła wypływa z gór i usypuje wielki stożek napływowy, następnie (k. Strumienia) zmienia kierunek z północnego na wschodni i zasila duży zbiornik retencyjny (Jezioro Goczałkowickie). W Kotlinie Oświęcimskiej przyjmuje 3 większe dopływy: Sołę i Skawę z Karpat oraz Przemszę z Wyżyny Śląskiej. W okolicy Krakowa Wisła jest częściowo skanalizowana przez wybudowane tu stopnie wodne: Łączany (wraz z Kanałem Łączańskim), Dąbie, Przewóz, Kościuszko, Dwory i Smolice. Poniżej Krakowa Wisła skręca na północny wschód i płynie przez Kotlinę Sandomierską, przyjmując kolejne dopływy karpackie: Rabę, Dunajec, Wisłokę i San, a z Wyżyny Małopolskiej — Szreniawę, Nidę, Czarną, Koprzywiankę i Opatówkę. Między Zawichostem a Puławami rzeka płynie doliną o stromych zboczach i płaskim dnie, tworząc przełom między Wyżyną Kielecką a Wyżyną Lubelską. Na tym odcinku uchodzą dopływy: Kamienna, Iłżanka (lewy), Wyżnica i Chodelka (prawe). Wpływając na Niziny Środkowopolskie Wisła przyjmuje z prawej strony większy dopływ — Wieprz; następnymi dopływami są: Wilga i Świder (prawe) oraz Radomka i największy lewy dopływ — Pilica. W okolicy Warszawy zbiega się ku Wiśle koncentrycznie kilka rzek: z lewej strony Bzura, z prawej — Narew z Bugiem i Wkrą. Od ujścia Narwi rzeka płynie pradoliną w kierunku zachodnim, następnie północno-zachodnim i osiąga kotliny Płocką i Toruńską; na tym odcinku przyjmuje Skrwę i Drwęcę (prawy); powyżej Włocławka została wybudowana zapora i zbiornik retencyjny (Jezioro Włocławskie). Pod Bydgoszczą Wisła zmienia kierunek na północno-wschodni i wkracza w przełom przez Pojezierze Wschodniopomorskie. Tutaj przyjmuje dopływy: Brdę, Wdę i Wierzycę (lewy) oraz Osę i Liwę, uchodzącą do Nogatu (prawy). Poniżej Gniewa zaczyna się delta Wisły (Żuławy Wiślane), którą utworzyły 2 główne ramiona: Leniwka (zachodnie) i Nogat (wschodnie). Leniwka uchodziła niegdyś do Morza Bałtyckiego pod Gdańskiem, Nogat zaś do Zalewu Wiślanego pod Elblągiem. W wyniku prac regulacyjnych pod koniec XIX w. zamknięto boczne odgałęzienie śluzami, zaś wody Wisły skierowano (1895) wprost do Morza Bałtyckiego sztucznym przekopem pod Świbnem. Wisła jest rzeką dość ubogą w wodę; średni przepływ w środkowym biegu 449 m³/s (Zawichost), w dolnym — 1090 m³/s (Tczew); maksymalna rozpiętość wahań stanów wody do 10 m. Często występują w niej głębokie i długotrwałe niżówki jesienne; niski stan wód Wisły utrudnia lub często uniemożliwia żeglugę. Powszechnym zjawiskiem są wezbrania wód, prowadzące niejednokrotnie do wystąpienia powodzi w dolinie Wisły. Powodzie w górnym biegu pojawiają się najczęściej w lipcu (wynik ulewnych deszczów w górach), w środkowym i dolnym — w marcu (spowodowane głównie spływem wód roztopowych w niżowej części dorzecza). Zjawiska lodowe występują na Wiśle już w 3. dekadzie listopada, najwcześniej na odcinku między ujściem Narwi i Drwęcy, najpóźniej w górnym biegu; powyżej Warszawy, w okolicach Góry Kalwarii częste zatory śryżowe; pokrywa lodowa pojawia się zwykle w 2. połowie stycznia, a zanika pod koniec lutego; proces uwalniania od lodu postępuje z południowego zachodu na północny wschód, co powoduje zatory lodowe i związane z nimi powodzie w dolnym biegu rzeki. Corocznie Wisła odprowadza do Zatoki Gdańskiej ok. 2,2 mln m³ rumowiska rzecznego, w czasie powodzi kilkakrotnie więcej. Wisła jest bardzo zanieczyszczona; pod kontrolą znajduje się 894 km biegu rzeki, w tym 93% stanowią wody nadmiernie zanieczyszczone, a 7% (odcinek między ujściem Radomki i Świdra) wody III klasy czystości; dziennie kopalnie węgla kamiennego odprowadzają do górnej Wisły zasolone wody kopalniane zawierające ok. 5 tys. t soli; zwiększa się zanieczyszczenie bakteryjne, np. z lewobrzeżnej Warszawy trafia do Wisły systemem kanalizacji 200 mln m³ ścieków rocznie. W celu zabezpieczenia doliny Wisły przed powodziami, na jej górskich dopływach (Sole, Dunajcu, Sanie) wybudowano zbiorniki retencyjne, a dalsza ich budowa jest przewidziana w planie perspektywicznym. Planuje się także kanalizację dalszych odcinków Wisły w górnym biegu — kaskada górnej Wisły (głównie w okolicy Krakowa, częściowo już w realizacji), jak i w dolnym — kaskada dolnej Wisły, w ramach której ma powstać 7 stopni wodnych w: Wyszogrodzie, Płocku, Ciechocinku, Solcu Kujawskim, Chełmnie, Opalenicy i Tczewie; w środkowym biegu Wisły prowadzi się prace regulacyjne. Kompleksowej regulacji Wisły przeciwstawiają się ekolodzy, twierdząc, że realizacja planów hydrotechnicznych zniszczy unikatowe w skali Europy walory przyrodnicze rzeki.

Wisła w Kazimierzu Dolnym

Wisła, przystań promowa w Nieszawie

Mierzeja Wiślana, zdjęcie lotnicze

Kraków, Zamek Królewski na Wawelu

Wisła, wyspa na rzece, okolice Maciejowic