skały osadowe

skały osadowe,

skały powstałe na powierzchni skorupy ziemskiej w wyniku nagromadzenia materiału pod wpływem wietrzenia, procesów życiowych, sedymentacji i diagenezy;

składają się z okruchów mineralnych i skalnych, pochodzących z niszczenia skał już istniejących, minerałów nowo powstałych, ze szkieletów mineralnych organizmów i ich szczątków oraz produktów rozkładu dawnych organizmów, także z produktów erupcji wulkanicznej (piroklastyczne materiały). Cechą charakterystyczną skał osadowych jest przede wszystkim ich  warstwowanie i laminacja. Skały osadowe mogą być skonsolidowane (np. piaskowce, wapienie, margle) lub luźne (np. piaski, iły, muły), powstałe zarówno w zbiornikach wodnych, jak i na lądzie.

Skały osadowe, zależnie od składu mineralnego i genezy dzielą się na: skały okruchowe (klastyczne), najbardziej rozpowszechnione w skorupie ziemskiej, zbudowane głównie z okruchów (klastów), będących produktami mechanicznego rozpadu skał wskutek wietrzenia lub erozji, albo z materiałów piroklastycznych; mogą być luźne lub scementowane, np. spoiwem ilastym, krzemionkowym, węglanowym, żelazistym; ze względu na wielkość okruchów (ziarn) rozróżnia się wśród nich: psefity (brekcje, żwiry, zlepieńce), psamity (piaskowce), aleuryty (pyłowce, mułowce, lessy, mułki) i pelity (iły, iłowce); skały chemiczne, powstałe przez wytrącenie się i osadzenie rozpuszczonych w wodzie substancji mineralnych; wytrącanie się tych substancji może być spowodowane zarówno przesyceniem roztworu w wyniku odparowywania wody w zbiorniku (ewaporaty), jak i reakcjami chemicznymi, zachodzącymi często pod wpływem procesów biochemicznych — przy udziale świata organicznego; do skał pochodzenia chemicznego należą dolomity, niektóre wapienie, skały gipsowe i solne; skały organogeniczne, składające się głównie ze szczątków organizmów zwierzęcych, pierwotniaczych lub roślinnych albo powstałe przez wytrącenie się substancji mineralnych wskutek procesów życiowych tych organizmów; nagromadzone szczątki organiczne mogą być scementowane np. węglanami, krzemionką lub spoiwem żelazistym; do skał organogenicznych należą m.in. wapienie (rafowe, numulitowe i in.), kreda, diatomity, radiolaryty, fosforyty, węgle.