panamerykanizm
 
Encyklopedia PWN
panamerykanizm, interamerykanizm,
idea i ruch polityczny postulujące zbliżenie i współpracę państw amerykańskich.
Początki panamerykanizmu sięgają działalności S. Bolívara i walki społeczeństw Ameryki Łacińskiej o wyzwolenie spod panowania hiszpańskiego; przyjmuje się, że panamerykanizm zapoczątkował 1826 kongres panamski zwołany w celu utworzenia federacji państw hiszpanoamerykańskich; wraz ze śmiercią Bolívara i rozpadem Wielkiej Kolumbii (1830) panamerykanizm w wersji południowoamerykanskiej stracił znaczenie; w końcu XIX w. USA przedstawiły własną koncepcję panamerykanizmu jako ruchu na rzecz obrony interesów Ameryki przed państwami europejskimi oraz wielostronnej współpracy państw amerykańskich (zwłaszcza gospodarczej) pod egidą USA i przejęły w nim inicjatywę przy zgodzie państw Ameryki Łacińśkiej; zwołano pierwszą konferencję panamerykańską; i utworzono Unię Panamerykańską; ta koncepcja panamerykanizmu, związana z dążeniem USA do zapewnienia sobie dominacji w Ameryce, wywodziła się z doktryny Monroego i znalazła uzasadnienie w jej uzupełnieniu sformułowanym 1904 przez prezydenta Th. Roosevelta, który przyznał USA prawo do interwencji militarnej w Ameryce Łacińskiej w obronie jej państw, z czego USA wielokrotnie korzystały w 1. połowie XX w.; dopiero w latach 30. USA zmodyfikowały swoją politykę wobec Ameryki Łacińskiej: 1933 prezydent F.D. Roosevelt proklamował politykę dobrego sąsiedztwa, a 1936 na konferencji panamerykanskiej w Buenos Aires uznał bezwarunkowo zasadę nieinterwencji; dążenie USA do zinstytucjonalizowania systemu ogólnoamerykańskiego znalazło wyraz w utworzeniu 1948 Organizacji Państw Amerykańskich, która sformalizowała system dominacji USA w Ameryce Łacińskiej; dopiero w latach 60. położono nacisk na rzeczywistą współpracę i rozwój gospodarczy (m.in. 1960 powstał Międzyamerodowy Bank Odbudowy i Rozwoju); 1961 wszedł w życie program rozwoju Ameryki Łacińskiej przy współpracy i z pomocą USA pod nazwą Sojusz dla Postępu; od końca lat 60. rozwijały się jednocześnie tendencje do współpracy i integracji krajów Ameryki Łacińskiej bez udziału USA, m.in. 1975 powstał Latynoamerykański System Gospodarczy (SELA), 1980 — Latynoamerykanskie Stowarzyszenie Integracji, w latach 90. współpraca obejmująca lokalne rynki, m.in. Kolumbii, Meksyku i Wenezueli oraz Mercosur: Argentyna, Brazylia, Paragwaj i Urugwaj; w końcu lat 80. USA reaktywowały ideę panamerykanizmu jako więzi ekonomicznej krajów Ameryki, tworząc Północnoamerykański Układ Wolnego Handlu (NAFTA), który ma zintegrować kraje półkuli zachodniej.
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia