austromarksizm

austromarksizm,

termin najczęściej używany w celu oznaczenia odrębnego austriackiego nurtu myśli marksistowskiej, niekiedy przybiera jeszcze szerszy zakres, obejmujący nie tylko teorię, ale i inspirowaną przez nią praktykę polityczną;

pochodzi od użytego po raz pierwszy ok. 1907 sformułowania austromarksiści; bardzo rzadko stosowany przed 1914, częściej w okresie międzywojennym; upowszechnił się po II wojnie świat., gł. za sprawą lewicowych socjalistów, którzy poszukiwali tzw. 3. drogi między ideologią i praktyką ruchu komunist. a reformistycznej socjaldemokracji i usiłowali stworzyć własną tradycję ideową; terminem tym posługiwali się gł. dla oznaczenia poglądów O. Bauera, który chciał dokonać w latach 30. syntezy nurtów komunist. i socjaldemokratycznego. Przedstawiciele austromarksizmu (M. Adler, O. Bauer, R. Hilferding, K. Renner, F. Adler i in.) zachowywali gł. założenia teorii K. Marksa, twierdzili jednak, iż nie można traktować jej jako systemu zamkniętego dla osiągnięć innych kierunków teoretycznych. W filozofii krytykowali materializm F. Engelsa i byli zwolennikami nawiązania do tradycji I. Kanta oraz wykorzystania inspiracji neokantyzmu. Również ich poglądy polit. różniły się od poglądów dominujących wśród ówczesnych socjaldemokratów; w porównaniu z rewizjonistami reprezentowali wprawdzie orientację dość radykalną (nie odrzucali np. idei dyktatury proletariatu), ale zarazem kładli silny nacisk na zachowanie demokr. form rządzenia, samorząd, ochronę praw człowieka itd. Szczególnie głośną częścią programu społecznego austromarksizmu była, rozwijana przez Bauera i Rennera, teoria autonomii kult.-nar., przyjęta przez austr. socjaldemokrację jako program rozwiązania kwestii nar. w monarchii austro-węg. (ostro krytykowana przez W. Lenina).