Rada Jedności Narodowej

Rada Jedności Narodowej (RJN),

organ Polskiego Państwa Podziemnego, powołany 9 I 1944 przez Delegata Rządu RP na Kraj, w odpowiedzi na utworzenie przez PPR — KRN.

RJN powstała w wyniku przekształcenia Krajowej Reprezentacji Politycznej; początkowo powołano tymczasowe prezydium, 12 III 1944 — pełny jej skład. Na podstawie dekretu prezydenta RP z 26 IV 1944 O tymczasowej organizacji władz na terytorium Rzeczypospolitej spełniała funkcję organu doradczego i opiniodawczego Delegata Rządu. W skład RJN weszło po 3 przedstawicieli głównych stronnictw politycznych (PPS, SL, SP, SN) oraz przedstawicieli duchowieństwa katolickiego, a od VII 1944 również przedstawiciele: Chłopskiej Organizacji Wolności „Racławice”, organizacji „Ojczyzna”, Zjednoczenia Demokratycznego i spółdzielczości. W okresie działalności konspiracyjnej uprawnieniami pełnej RJN dysponowała jej Komisja Główna (prezydium); przewodniczący RJN: K. Pużak („Bazyli”). 15 III 1944 RJN ogłosiła deklarację programową O co walczy naród Polski, w której przypominała główne cele wojenne Polski: odbudowę wolnej, suwerennej, silnej, bezpiecznej oraz rozwijającej się wewnętrznie Rzeczypospolitej, a także osiągnięcie trwałego pokoju międzynarodowego i zgodnej współpracy wszystkich narodów; uznawała za niezbędne całkowite pokonanie Niemiec, ich podział, rozbrojenie i zmuszenie do odbudowy zniszczonych przez nie krajów oraz ukaranie zbrodniarzy wojennych; deklarowała oparcie polityki zagranicznej Polski na sojuszu z Wielką Brytanią, USA, Francją i Turcją oraz ułożenie stosunków z ZSRR pod warunkiem uznania integralności przedwojennego terytorium RP i nieingerowania w sprawy wewnętrzne; uznawała za obowiązującą granicę wschodnią Polski ustaloną w traktacie ryskim, żądała włączenia do RP Prus Wschodnich, Śląska Opolskiego i części Pomorza; zapowiadała wprowadzenie w powojennej Polsce ustroju demokracji parlamentarnej z silnym rządem i rozwiniętym samorządem; deklarowała rozbudowę potencjału gospodarczego kraju i usunięcie krzywdzących dysproporcji społecznych, m.in. wprowadzenie gospodarki planowej, przebudowę ustroju rolnego, upowszechnienie własności w miastach; zapowiadała politykę społeczną służącą wyzwoleniu człowieka pracy i usunięcie zaniedbań w dziedzinie kultury i oświaty. Podczas powstania warszawskiego RJN w Odezwie do Narodu Polskiego potwierdziła dążenie do odbudowy demokratycznej Polski i radykalnego przekształcenia stosunków społecznych i gospodarczych; ponadto występowała do państw alianckich z apelami o pomoc powstaniu i mieszkańcom Warszawy. 22 II 1945 RJN wyraziła protest przeciwko decyzjom konferencji jałtańskiej w sprawie polskiej i jednocześnie wyraziła gotowość udziału w powołaniu tymczasowego rządu jedności narodowej. W III 1945 część członków RJN została aresztowana przez NKWD i VI 1945 bezprawnie osądzona w procesie szesnastu w Moskwie. W IV–V 1945 RJN została odbudowana w mniejszym składzie; jej przewodniczący zmieniali się co miesiąc. Po utworzeniu Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej RJN 1 VII 1945 rozwiązała się i uchwaliła manifest Do Narodu Polskiego i Narodów Zjednoczonych (przypominający cele wojenne Polski, politykę ZSRR wobec Rzeczypospolitej) oraz Testament Polski Walczącej — program zawierający: żądanie wycofania wojsk sowieckich z Polski i zaprzestania prześladowań politycznych wobec żołnierzy Polskiego Państwa Podziemnego, wprowadzenia ustroju demokratycznego i zrealizowania reform społecznych i gospodarczych.