Mołdawskie Księstwo, Hospodarstwo Mołdawskie, Mołdawia,
państwo rumuńskie 1359–1861;
Mołdawskie Księstwo
Encyklopedia PWN
w okresie rozkwitu w 1. połowie XV w. obejmowało ziemie między Karpatami Wschodnimi, Dniestrem i deltą Dunaju. W starożytności tereny te zamieszkiwali m.in. Scytowie i Dakowie; w VI w. przybyły na nie plemiona słowiańskie; w 2. połowie XIII w. zostały zasiedlone przez przenikające tam wcześniej pasterskie plemiona romańskie; w X w. ziemie mołdawskie weszły w skład Rusi Kijowskiej, a po jej rozpadzie — Księstwa Halickiego; podporządkowane Węgrom Księstwo Mołdawii ukształtowało się w 1. połowie XIV w.; hospodarowi Bogdanowi I (1359–65) udało się wywalczyć niezależność; 1387–1497 lenno Polski, jednak o luźnym, okresowo zanikającym charakterze. Rozkwit państwa nastąpił za Aleksandra Dobrego (1400–32); od połowy XV w. teren ścierania się wpływów Polski i Turcji; narzucone 1456 zwierzchnictwo tureckie usiłował bez powodzenia zrzucić Stefan III Wielki (1457–1504); 1497 udało mu się odeprzeć wyprawę Jana I Olbrachta, przerywając formalną zależność lenną od Polski; późniejsze walki z Polską o Pokucie zakończyły się klęską Mołdawian pod Obertynem (1531); w końcu XVI w. nieudaną próbę zrzucenia jarzma tureckiego i zjednoczenia księstw naddunajskich podjął hospodar wołoski Michał Waleczny (1593–1601). W 1. połowie XVII w. kondominium polsko-tureckie, teren częstych interwencji zbrojnych polskich magnatów oraz punkt zapalny w stosunkach Polski z Turcją; od końca XVII w. coraz silniejsze stawały się tu wpływy rosyjskie i austriackie; 1775 Księstwo Mołdawii utraciło na rzecz Austrii Bukowinę, a 1812 na rzecz Rosji Besarabię. Po wojnie rosyjsko-tureckiej 1828–29 Mołdawia, pozostając w imperium tureckim, uzyskała autonomię pod protektoratem rosyjskim; w księstwach naddunajskich narastały tendencje zjednoczeniowe; traktat paryski z 1856 (paryskie traktaty) zezwolił na ujednolicenie ich ustrojów politycznych; 1858 konferencja paryska, zachowując pozory zależności Mołdawii i Wołoszczyzny od Turcji, nadała im wspólną konstytucję; w następnym roku oba księstwa wybrały hospodarem A.I. Cuzę, który 1861 ogłosił, za zgodą mocarstw, zjednoczenie obu księstw w jedno państwo — Rumunię.
