Finlandia. Literatura
 
Encyklopedia PWN
Finlandia. Literatura.
Historię literatury fińskej rozpoczyna przekład na język fiński Nowego Testamentu dokonany przez M. Agricolę i wyd. 1548. Jednak wskutek zależności polit. i kult. od Szwecji w Finlandii rozwijała się gł. literatura w języku szwedz. (F.M. Franzen, G.Ph. Creutz), który pozostał językiem oficjalnym także po przyłączeniu Finlandii do Rosji w XIX w. Twórczość w tym języku uprawiał fiński poeta nar. J.L. Runeberg (twórca hymnu nar.), a także „budziciel” fińskiej świadomości nar. i propagator języka fińskiego poeta J.V. Snellman oraz wybitni poeci fińsko-szwedz.: K.A. Tavaststjerna, E. Södergran i Z. Topelius. Momentem zwrotnym w rozwoju literatury w języku fińskim stało się opublikowanie 1835 przez E. Lönnrota epopei nar. Kalewala. Sfery kulturalne Finlandii podzieliły się wówczas na tzw. szwedomanów (zwolenników supremacji kultury szwedz. w Finlandii) oraz tzw. fennomanów, którym przewodzili Snellman i Y. Koskinem. Ogromną rolę w rozwoju literatury w języku fińskim odegrała twórczość A. Kivi, a także J. Aho, M. Canth i A. Järnefelta. Poezja w języku fińskim zawdzięcza swój rozwój E. Leino, O. Manninenowi i V.A. Koskenniemiemu. W XX w. literatura fińska, nie rezygnując z inspiracji nar., zaczęła nawiązywać szersze kontakty z lit. prądami ogólnoeur.; szczególną żywotność w literaturze fińskiej wykazała twórczość realist., niejednokrotnie o tendencjach naturalist. lub psychol. (J. Linnankoski, M. Jotuni, J. Lehtonen, I. Kianto czy M. Talvio). Ogólnoświatowy rozgłos zyskali F.E. Sillanpää oraz M. Waltari. Nadal rozwijała się literatura fińska w języku szwedz., reprezentowana przez poetów: A. Mörne, B. Gripenberga, E. Södergran oraz prozaików: M. Lybecka, R. Schildta, E. Diktoniusa. W latach 30., w opozycji do narastającego faszyzmu, powstała lewicowa grupa lit. Kiila, której gł. przedstawicielami byli m.in. E. Sinerco, P. Haanpää, V. Katri. W powojennej literaturze fińskiej ważną pozycję zajmuje twórczość realist. o problematyce społ., którą reprezentują prozaicy: V. Linna, E. Joenpelto, T. Pekkanen, T.K. Mukka, L. Viita, poetka K. Vala, dramatopisarka H. Wuolijoki. Proza V. Meri, P. Rintali oraz Haanpää rozwija problematykę antywojenną. Tendencje awangardowe reprezentują m.in.: A. Hyry, P. Haavikko (gł. poezja), A. Hellaakoski, P. Holappa, P. Saarikoski, H. Salama. W ostatniej dekadzie XX w. pojawiły się w literaturze Finlandii nowe nazwiska (J. Tervo, J. Kiiskinen, J. Seppälä, K. Westö), a dawni moderniści (V. Meri, P. Haavikko i B. Carpelan) rozszerzyli swoją twórczość o inne gatunki, takie jak: esej, wspomnienia i dzieła z pogranicza hist.-nauk. dokumentu. Najwybitniejszymi eseistami, nie cofającymi się przed komentowaniem aktualnych zagadnień, są: J. Salminen, J. Blomstedt i M. Mäkelä. Osobne miejsce zajmuje T. Jansson, znana na całym świecie autorka książek dla dzieci.
zgłoś uwagę
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia