Finlandia. Sztuka
 
Encyklopedia PWN
Finlandia. Sztuka.
Charakter sztuki fińskiej ukształtował się pod wpływami sztuki skand., niem. i ros.; znaczną rolę odegrała twórczość lud., gł. w budownictwie i rzemiośle artystycznym. W późnym średniowieczu pod wpływem sztuki szwedz. i niem. rozwijała się prosta architektura sakralna i obronna — got. zamki w Turku, Wyborgu, Hämeenlinna, katedra w Turku oraz typowe dla sztuki fińskiej kamienne kościółki wiejskie, zdobione lud. polichromią (Hattula, Sauvo, Lohja). W XVI–XVII w. w budownictwie świeckim, rozwiązaniach urb. i rzemiośle artyst. rozpowszechniły się wzory renes. i barokowe. W XVII–XVIII w. wykształcił się charakterystyczny dla sztuki fińskiej typ centralnego kościoła wiejskiego z dzwonnicą (Kempele, Tornio); rozwijało się malarstwo ołtarzowe i portretowe oraz barok. malarstwo ścienne (M. Toppeelius). Architektura XVIII-wieczna jest oparta gł. na fr. klasycyzmie (ratusz w Rauma). W XIX w. pojawiły się wpływy neoklasycyzmu szwedz. (uniw. w Turku), a później petersburskiego i berlińskiego (centrum Helsinek — J.C.L. Engel). W malarstwie XIX w. nastąpił rozwój gł. tematyki portretowej (G.W. Fimberg) i rodzajowej (A. Laurens) o charakterze mieszczańskim. Nurt nar. malarstwa realist. reprezentował m.in. R. Ekman podejmujący tematykę chłopską. Na przeł. XIX i XX w. działali malarze fińscy, przetwarzający w duchu nar. tradycji elementy kierunków zachodnioeur., gł. impresjonizmu, symbolizmu, modernizmu (A. Edelfelt, A. Gallén-Kallela, E. Järnefelt, P. Halonen). Po 1900 malarstwo fińskie nawiązywało do postimpresjonist. koloryzmu (grupa Septem, m.in. H. Simberg, M. Enckell, M. Oionen), ekspresjonizmu, kubizmu, surrealizmu (O. Miettinen, K. Sallinen, M. Collin, J. Mäkelä, G. Diehl, E. Grannfeldt, P. Stenius); młodsi malarze uprawiający różne kierunki współcz. malarstwa to: J. Manninen, R. Wardi, T. Arne. W rzeźbie pojawiły się wpływy klasycyzmu (W. Runeberg), realizmu (W. Aaltonen), ekspresjonizmu (G. Finne) i neoromantyzmu (E. Halonen); V. Savikuski nawiązywał do sztuki prymitywnej; A. Takiainen uprawiał sztukę abstrakcyjną. Architektura 2. poł. XIX w. była pod wpływem eklektyzmu i neoromantyzmu. Współczesna architektura fińska nawiązuje do tradycji miejscowego budownictwa (gł. drewnianego) i dążąc do syntezy form w org. związku z krajobrazem, wykorzystuje najnowocześniejsze rozwiązania konstrukcyjne i przestrzenne: nowatorskie zestawienie cegły i kamienia z powszechnie stosowanym drewnem i pełne wykorzystanie naturalnych walorów estetycznych tworzywa. Nowy kierunek zapoczątkowała działalność czołowych architektów, m.in.: E. Saarinena, A. Aalto, E. Bryggmana, kontynuowana m.in. przez: V. Revella, R. Pietilę, A. Erviego, K. i H. Sirenów, A. Blomstedta; wybitnym osiągnięciem współcz. architektury i urbanistyki fińskiej jest m.in. miasto ogród (satelitarne m. Helsinek) Tapiola oraz zespół budynków politechnicznych w Otaniemi. Rozwija się także nowocz. wzornictwo przemysłowe.
zgłoś uwagę
Ilustracje
Saarinen Eliel, dworzec kolejowy w Helsinkach, 1904–14fot. B. Lemisiewicz/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia