Dania. Sztuka
 
Encyklopedia PWN
Dania. Sztuka.
Kształtowała się pod jednoczesnym wpływem kultury skand. i prądów zachodnioeur., przenikających do Danii gł. z Niemiec i Niderlandów, a okresowo z Francji i Anglii. Artyści obcego pochodzenia odgrywali do końca XVIII w. dominującą rolę w jej rozwoju. W Danii zachowały się zabytki prahist. i wczesnośredniow. (sztuka wikingów). Sztukę rom. i got. (gł. wzory fr., niem. i ang.) reprezentują w architekturze katedry, m.in. w Lund (Szwecja), Ribe (XII w.), oraz — należące do najwcześniejszych w Europie — ceglane kościoły, m.in. w Ringsted, Sorø, Vitskøll (XII w.). Duńską odmianę gotyku reprezentują katedry, m.in. w Roskilde, i warowne kościoły na Bornholmie. Rzeźba średniow. nie odegrała większej roli; od XII w. do okresu reformacji rozwijało się rel. malarstwo ścienne i tablicowe. Sztuka renes. i barok., związana z mieszczańską kulturą północnych krajów protest. — Niemiec i Holandii, znalazła odbicie gł. w budownictwie świeckim: zamki (m.in. Kronborg w Helsingør — XVI w.), pałace i budowle mieszczańskie (giełda w Kopenhadze — XVII w.). W 2. poł. XVII i pocz. XVIII w. w architekturze rozpowszechniły się palladiańskie formy baroku holenderskiego. Rzeźba i malarstwo XVII i XVIII w. rozwijały się gł. w środowisku dworskim, skupiającym artystów pochodzenia obcego, jak np.: K. van Mander, A. Wuchters, J. d’Agar, A.C. Lamoureux, J. Saly. Rodzimy charakter miały natomiast wyroby rzemiosła artyst. (gł. rzeźbione meble i srebra). Architekturę tego okresu reprezentuje twórczość m.in. N. Eigtveda (pałac Amalienborg w Kopenhadze). Założenie Król. Akad. Sztuk Pięknych (1754) i działalność architekta fr. N.H. Jardina zapoczątkowały okres klasycyzmu, reprezentowany gł. przez duńskich architektów C. Harsdorffa i C.F. Hansena oraz rzeźbiarza B. Thorvaldsena. W 2. poł. XVIII w. powstała nar. szkoła malarstwa duńskiego, utworzona przez N.A. Abildgaarda, J. Juela i Ch.W. Eckersberga. W XIX w. rozwój malarstwa o silnych tendencjach realist. (W. Marstrand, J. Lundbay). Pod koniec stulecia powstały nowe kierunki w sztuce pod wpływem Francji: impresjonizm (P. Krøyer), symbolizm (E. Nielsen), modernizm (J. Skovgaard). W rozwoju malarstwa pejzażowego gł. rolę odegrał K. Zahrtman i jego szkoła. W malarstwie nowocz. wyróżnia się twórczość kubistów (O. Rude, W. Lundstrøm), abstrakcjonistów (E. Jacobsen, R. Mortensen), surrealistów (A. Jorn, H. Heerip). W rzeźbie XIX i XX w., oprócz romantyzmu (H.E. Freund), wpływ A. Rodina i A. Maillola (K. Nielsen, J. Bjerg); abstrakcjonizm reprezentują m.in. H. Heerup i R. Jacobsen, realizm — G. Eicoff, uczeń Ch. Despiau. W architekturze eklektyzm (J. Klindt, ratusz kopenhaski M. Nyrop). Po I wojnie świat. nastąpiło połączenie funkcjonalizmu z tradycją neoklasycyzmu. Rozwój budownictwa mieszkaniowego i przem. (A. Jacobsen w Århus i Rødovre, fabryka silników w Ålborgu), H. Gunnlogson. Dla architektury nowocz., po II wojnie świat., ważna jest twórczość Jacobsena (ratusz w Glostrup, 1957; biurowce koncernu AEG w Hamburgu, 1962–70), urbanistów S. Rasmussena, C.F. Möllera, C. Sørensena, H. Gunnlogsona i J. Utzona (gmach opery w Sydney, 1956–61; kościół Bagsůaerd w Kopenhadze, 1974–76). Wśród nowocz. osiedli mieszkaniowych w stolicy Danii wyróżniają się zwłaszcza: Hyldespjaeldet (1976, O. Birch) i Solbjerg Have (1977–80, J. Sørensen). Wyjątkowy zespół muzealny stanowi Muzeum Sztuki Nowoczesnej Luizjana w Humlebæk, gdzie ekspozycja współcz. eur. i duńskiej sztuki (m.in. słynna rzeźba B. Nørgaarda Spirala 1980) mieści się w postmodernist. budynku projektu J. Bo i W. Wohlerta oraz w otaczającym budynek, nadmor. parku.
zgłoś uwagę
Ilustracje
Zelandia, zamek Frederiksborg, 1602–20, koło miasta Hillerod (Dania, północna Zelandia)fot. Gea/D. Raczko/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Thorvaldsen Bertel, Jazon, 1802–03 — Muzeum Thorvaldsena, Kopenhagafot. J. Gruszczyńska/Archiwum Ilustracji WN PWN SA © Wydawnictwo Naukowe PWN
Przeglądaj encyklopedię
Przeglądaj tabele i zestawienia
Przeglądaj ilustracje i multimedia